En temel hak yaşam hakkıdır. Bu hak mutlak olarak koruma altındadır. İnsan yaşamının korunması hem bedeninin hem de insan psikolojisinin korunmasıyla mümkündür ve kişinin varlığını bedensel ve psikolojik olarak sağlıklı bir bütünlük içinde devam ettirmesine dair tüm haklar cezaevlerinde kalan her birey içinde mutlak olarak geçerlidir.
İHD’nin 28 Haziran 2022 tarihinde açıkladığı 2021 yılı Türkiye hapishanelerinde hak izleme raporuna göre hapishanelerde en az 52 mahpus yaşamını yitirmiş bunlardan 13’ünün intihar ettiği, 15’inin Covid-19 virüsü nedeni ile yaşamını yitirdiği, 18 mahpusun ağır hastalıkları nedeni ile yaşamlarını yitirdiği, 5 mahpusun şüpheli nedenlerle yaşamını yitirdiği ve 1 mahpusun ölüm nedeninin açıklanamadığı görülmüştür[1].
Yine derneğimiz verilerine göre 20 Ekim 2022 tarihine kadar en az 69 mahpusun yaşamını yitirdiği görülmüştür.
Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğünün resmi web sayfasında yayınladığı verilere göre 399 ceza infaz kurumunda 30 Eylül 2022 tarihi itibari ile 326.690 tutuklu ve hükümlü bulunduğu, bunlardan 13.190’nının kadın mahpus olduğu, 2.448’sinin çocuk mahpus olduğu görülmüştür. Toplam infaz kurumu kapasitesinin ise 288.348 olduğu belirtilmiştir. Bu durumda 38.612 mahpusun kapasite fazlası olarak tutulduğu anlaşılmaktadır.
Hapishanelerde tutulan insanların dışında en son açıklanan 30 Haziran 2021 tarihi itibari ile 418.852 kişinin denetimli serbestlik tedbiri altında olduğu belirtilmiştir.
Adalet Bakanlığı 15 Nisan 2020 tarihinde yürürlüğe konulan 7242 sayılı infaz kanunu değişikliği ile kaç kişinin tahliye olduğunu açıklamamıştır. Ancak tahminlerimiz yaklaşık 100 bin kişinin tahliye edildiği yönündedir. Bütün bu tahliyelere rağmen sayının hızla artması Türkiye’deki infaz rejiminin oldukça sorunlu olduğunu göstermektedir. Bize göre bu infaz rejimi Anayasaya açıkça aykırı adaletsiz ve ayrımcı ve özellikle siyasi mahpuslar aleyhine infaz koşullarının ağırlaştırıldığı ve bütün bu olumsuz etkenlerle birlikte mahpusların hastalıklarının artmasına sebebiyet veren bir karaktere sahiptir.
Raporun Özeti:
Raporumuzda hasta mahpusların karşılaştığı hak ihlalleri ile ilgili tespitlerimiz yer almıştır. Bu tespitlerin ışığında ve Adalet Bakanlığının bu hususta yeni bir çalışma yapılacağına dair açıklamaları üzerine, “Şartlı Tahliye ve Kelepçeli Muayene Uygulamalarına Yönelik Kamuoyu Algı Araştırması” yaptırılmıştır. Bu araştırma sonuçları Türkiye halkının büyük çoğunluğunun hasta mahpusların tahliyesinden yana olduğu ve kelepçeli muayeneye karşı olduğudur.
Raporumuzda Türkiye’nin 5275 sayılı İnfaz Kanununun uluslararası alanda düzenlenen mahpus haklarına uyumlu olmadığı, özellikle 17 Aralık 2015 tarihli BM Mandela Kurallarına uyumsuzluğunun giderilmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmıştır.
Raporumuzda Türkiye’nin Anayasası ve iç hukuku uyarınca da esasında infaz kanununun Anayasaya aykırı yönlerin bulunduğu ve mahpusların temel haklarının göz ardı edildiği sonucuna varılmıştır.
Raporumuzda 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirleri Hakkında Kanun değişikliği gerekçelerimiz tüm boyutları ile ortaya konmuştur. Özellikle infaz kanunu ile TCK arasında korunan hukuki yarar ilkesi bakımından çok ciddi bir uyumsuzluk olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Bunun yanı sıra infaz kanununda tanımlanan çeşitli suç grupları bakımından infaz yönünden ayrımcılık yapıldığı sonucu ortaya çıkmıştır.
Raporumuzda infaz Kanununda AİHM içtihatlarına uyumsuzluk olduğu, özellikle umut hakkı bakımından mutlaka düzenleme yapılması gerektiği sonucu ortaya çıkmıştır.
Raporumuzda hasta mahpuslar bakımından özellikle TMK kullanılarak, TMK kapsamındaki suçlardan hükümlü bulunanlar aleyhine ayrımcılık yapıldığı ve bu nedenle sorunun giderek büyüdüğü sonucuna ulaşılmıştır.
Raporumuzda tüm bu tespit ve değerlendirmelerden sonra 5275 sayılı infaz kanununun 14, 16, 17, 25, 36, 57 63, 72, 89, 107, 110, Ek 1, Geçici 2, Geçici 6 ve Geçici 9.maddelerinde esaslı değişiklikler yapılması ile TMK 5 ve 17.maddelerin kaldırılması gerektiği sonucuna ulaştırılmıştır.
[1] https://www.ihd.org.tr/ihd-2021-yili-turkiye-hapishanelerinde-hak-izleme-raporu/
Raporun tamamı için: Hasta Mahpuslar ile İlgili İnfaz Kanunu Değişiklik Öneri Raporu
