Kars Karadağ Çöplüğü Hakkında Araştırma – İnceleme Raporu

KARS İLİ KARADAĞ MAHALLESİ’NDE SİT ALANI OLARAK BİLİNEN MEVKİYE KARS BELEDİYESİ TARAFINDAN ATILAN KATI, TIBBİ, EVSEL ATIKLAR VE DİĞER ÇÖPLERİN DÖKÜLEREK BİRİKTİRİLMESİ İLE İGİLİ İNCELEME – ARAŞTIRMA RAPORU

Bu çalışma 1 Mart – 30 Haziran 2016 tarihleri arasında yapılmıştır. 2 ay süren çalışma neticesinde raporun yazım sürecinin uzaması ve daha sonra yaşanan genel sorunlar nedeniyle raporun açıklanması ertelenmiştir. Bu zorunlu ertelemeler bir tespitin yapılmasına  da  aracı olmuştur. ARADAN GEÇEN 1 YILDA BAHSEDİLEN MEVKİDE HİÇBİR DEĞİŞİKLİĞİN OLMADIĞI GÖRÜLMÜŞTÜR.

OLAY: Kars merkezde yer alan Karadağ Mahallesinde sit alanı olarak bilinen ve tarihi kültür varlıklarının da bulunduğu mevki ye Kars Belediyesi tarafından şehrin bütün katı, tıbbi, evsel atıklar ve diğer çöplerin 1990 yılından başlanarak hiçbir ayıklama, arıtma ve toplama çalışması yapılmadan dağınık bir şekilde yerleşim alanının 100 metre yakınına kadar, biriktirilerek günümüze kadar dökülmektedir. Mahalle sakinleri ve mahalle muhtarının derneğimize başvuru yapmaları neticesinde, İnsan Hakları Derneği Kars Şubesi olarak heyetin oluşturulmasına karar verilmiştir.

AMAÇ: Şubemize yapılan başvuru üzerine Karadağ Mahallesi‘ndeki atık ve çöplerle ilgili  kapsamlı bir şekilde araştırılması gerektiği kanaatine varılmıştır. Resmi yetkililer, mağdurlar, mağdurların aileleri, varsa görgü tanıkları ile görüşmek, araştırma ve incelemeler ile elde edilen bilgiler ışığında rapor hazırlamak, raporu ilgili ve yetkili kurum ve makamlara göndermek, kamuoyunun bilgilendirilmesi, çeşitli ulusal ve uluslararası mevzuatlarda güvence altına alınan hakların korunmasına katkıda bulunmak, olayların fail/ler hakkında gerekli soruşturmanın başlatılmasını talep etmek amacıyla İnsan Hakları Derneği Kars Şubesi üyelerinden bir heyetin oluşturulmasına karar verilmiştir.

HEYETİN OLUŞUMU:

Kars ili Karadağ Mahallesi’nde kentin tüm çöplerinin atılması ve çöplerin atıldığı bölgede yaşayan mahalle sakinlerinin sağlıklı çevre ve sağlık haklarının ihlali iddialarını yerinde araştırmak ve maddi gerçeğe ulaşmak için bizzat mahalle sakinleri ve yetkili kurumlarla görüşmeler yapmak üzere heyet oluşturulmuştur.

Heyette yer alan kişiler:

• Ahmet ADIGÜZEL İHD Kars Şube Başkanı
• Musa MİNGSAR İHD Yönetim Kurulu Üyesi
• Adem MOCO İHD Kars Şube Mali Sekreteri
• Ziyaddin CAN İHD Yönetim Kurulu Üyesi
• Av. Onur GÜNDOĞDU İHD Yönetim Kurulu Üyesi
• Mahmut DULGER Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı
• Kenan MURAT Mikrobiyoloji Uzman

 HEYETİN YAPTIĞI GÖRÜŞMELER
(TANIK – MAĞDUR BEYANLARI)

Gürbüz KAYA: “Çocuklarımız mağdur. Oturduğumuz evlerin her birinin şahıs tapusu var. İmar henüz verilememiş. Çöp bahane edilerek alt yapımız verilmedi. Elektrik faturasını, su vergisini, emlak vergisini veriyoruz. Hemen yanı başımıza dökülen çöplerin kokusundan dolayı dışarı çıkamıyoruz. Büyük lağım fareleri evimizin içine kadar girmektedir. İstenirse biz bu durumu kanıtlayabiliriz. Poşetler Tam Yüksel Alış Veriş Merkezi ve asfalta kadar yayılmaktadır. Bizim adımıza Kars Milletvekili (Mülkiye BİRTANE) sorunu meclise taşıdı. Defalarca Serhat Tv’de konu gündeme geldi. Belediye başkanları ile defalarca görüşme yapıldı. Şu anki belediye başkanı ile görüşmedik. Mahalle olarak çöp araçlarının önü kesildi. Bize ‘tamam, çözüm üreteceğiz’ diye vaatlerde bulunuldu (seçim dönemlerinde belediye  başkanı adayları tarafından).Şu ana kadar değişen bir şey yok.”

Zülfi Ali MUĞLU: “Biz bu çöplerden dolayı kapımızı ve penceremizi açamıyoruz, dışarıda rahat bir çay içemiyoruz. Yoğun bir koku oluşuyor. Hayvan leşlerine ait kokular evimize kadar gelmektedir. Sadece bu mahalle değil diğer mahallelerden de hayvanlar meradan dolayı buralara otlatmaya getiriliyor. Bu mahallede hayvan saklamak mucizedir. 10 tane hayvan saklarsın, 5  tanesi telef olur. Ben birkaç kere belediye ye bu hayvan leşlerinin kaldırılması ve çözülmesi için gittim. Herhangi bir ilgilenme olmadı. Çöplükten dolayı başıboş köpekler sürü halinde buralarda dolaşıyorlar. Bu da tehdit oluşturuyor. Şu anda çöplükte onlarca köpek leşleri bulunuyor. Sağlığımızı tehdit eden bir duruma gelmiştir. Sıcaklık artıkça çöpler yanmaya başlıyor. Bu yangın kendiliğinden oluyor. Bu defa koku dayanılmaz olduğu gibi dumandan geçilmez oluyor.”

Erdal UŞAR (Mahalle Sakini): “Bizim sorunumuz çöp sorunudur. Yol sorunu ve alt yapı ile ilgili sorunlar yaşıyoruz. Çocuklarımız bu çöplerden kaynaklı defalarca rahatsızlıklar yaşıyor. Ben burada  hayvancılık yapıyorum. Hayvanlarımızın sağlığında sorunlar yaşıyoruz. Çöplerde yoğun kokular geliyor hayvan leşleri, hastane ve askeriye ait tüm atıklar vardır. Köpeklerin leşleri yoğundur. Bu da yaşadığımız evi yaşanılmaz hale getiriyor.”

Aydın MUĞLU (MUHTAR): “1998’den beridir mahallemizin bulunduğu evler sit alanına ve aynı zamanda mera olarak kullanılan alana çöp dökülmektedir. Çöplerin dökülmesinden dolayı, birçok defa Kars Valiliği’ne dilekçe ile başvuru yapıp sorunun çözümünü talep ettim. Tüm bu girişimleri mahalle muhtarı sıfatı dile getirdim. Ben iki dönemdir mahallenin muhtarıyım. Valilik her defasında ‘Bize değil, Kars Belediyesi’ne başvurun’ demiştir. Ben de birkaç defa Belediye Başkanlığı’na başvuru yaptım. Belediye bana ‘çöp dökecek yerimiz olmadığı için, çöpü buraya döküyoruz’ dedi. Hani uzağa dökse neyse ne! Gece gelip mahallenin içine döküyor. Çöplerde hastane atıkları gibi tehlikeli atıklar da var. Biz Paşaçayırı Mahallesi’nde arıtma yapacağız denildi, henüz yapılmadı. Sorunumuz devam ediyor. Tüm bu görüşmelerimi mahallenin talebi üzerine yaptım. Konu ile ilgili İl Çevre Müdürlüğü’ne de yazılı olarak başvuru yaptım. Bana bir cevap vermediler. Kars Milletvekili Selahattin BEYRİBEY ile konu hakkında telefon görüşmesi yaptım. Konuyu Valilik’e bildireceğini tarafıma söyledi. Konu ile ilgili kamuoyu yaratmak için yerel basın gündemine girdi. Halk çöp araçlarının önünü kesti; fakat bir çözüm oluşmadı. Çöp dökme işi ihale ile bir firmaya verilmiş. Belediye hangi siyasi partiden ise ona göre ihale ediliyor. Çöpler yakılırken rüzgârlı günlerde duman özellikle her tarafa yayılır. Örneğin Aydınlık Evler Mahallesi ve şehir merkezine doğru yayılır. Mahalleli  genellikle  hayvancılık yapıyor. Çöplerdeki poşetlerden yiyen hayvanların telef olması sıklıkla yaşanıyor. Mahalle sakinlerinin birçoğu genellikle hayvan alış verişi yapar. Telef olmayan hayvanların bir kısmı da satış yapıldıktan sonra yani sahibinde telef olma riski de olabilir. Belediye Ardahan yolu üzerine savrulan çöplerin yaklaşık bir ay önce kaldırdı. Mahalle sakinlerinden iki çocuk hastalandı biri Erzurum’da biri Ankara’da tedavi gördüler.”

Tolga İLDEŞ: “Karadağ Mahallesi’ne atılan çöplerden yangınlar çıkıyor. Yoğun bir şekilde duman ve koku sebze halinin içine kadar geliyor. Bu duman iki gün boyunca devam ediyor. Bu durumun daha çok biz burada ticaret yapan insanları etkiliyor. Bu duman ve çöplerin ürünlerimizi (sebze ve meyve) olumsuz etkilendiğini düşünüyorum.”

Volkan KUTLU (Kutlular Ticaret) : “Kars Sebze Hali Türkiye sebze halleri içinde en kötü koşullara sahip; çünkü ben diğer illerden mal alırken görüyorum. Böylesi kötü koşullara sahip hal, sadece Kars Sebze Hali’dir. Bu pislik durumlarda soğuk kış koşullarında mal getiren araçlar kapıda kalabiliyor. Kimi zaman olumsuz koşullardan mallarımız bozuluyor. Sebze halinin etrafı çamur ve toz. Bu koşullarda sebze satıyoruz. Ben bir hal esnafı olarak bu durumdan iğreniyorum. Fakat bu işi yapmak zorundayız. Belediyeye vergimi, kiramı ödüyorum. Buna rağmen hiçbir düzenleme ve çalışma yok. Bunun yanı sıra kulağımızın dibinde olan çöpün kokusu ve dumanın tümü buraya geliyor.”

Ayhan GÜZELDERE (Sebze Hali Müdürü): “Karadağ Mahallesi’ne dökülen çöplerin hal sakinleri olarak bizi olumsuz etkileyen bir durumu yok.”

Muzaffer ÖZAĞDAŞ: “Poşet artıkları rüzgârın etkisi ile hal içine ve çevreye gelebiliyor. Böylesi durumlarda belediye yetkililerine bilgi veriliyor ve anında çöp toplatılıyor. Böyle bir sorunumuz var.”

RESMİ KURUM VE YETKİLİLERLE YAPILAN GÖRÜŞMELER

Karadağ Mahallesi Aile Hekimliği: Söz konusu yerleşim yerinde insan dışkıları ile  ilgili sorunlar, daha ağırlıklı bir şekilde karşımıza çıkıyor. Muhtemelen tuvalet alışkanlığı ve çöp etkisi de olabilir. İçme sularına hayvan leşlerinin karışması durumunda bulaşıcı hastalıklar riski oluşur. Gastroenterit vakaları yoğunlaşır. Gastroenterit vakaları bir ilin gelişmişlik düzeyine belirler.

Halk Sağlığı Müdürlüğü: İl Sağlık Müdürlüğü olarak İl Hıfzıssıhha Kurulu’nda Karadağ Mahallesi’ndeki atık çöplerin halk sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri dile  getirilmiştir. Bu konu hakkında çeşitli zamanlarda Halk Sağlığı İl Müdürlüğü olarak konu hakkında paydaş kurumlara bildirilmiştir. Fakat görünüm ve sağlık açısından olumsuzluk  halen devam etmektedir.

Çevre İl Müdürlüğü: Çevre İl Müdürlüğü olarak Karadağ Mahallesine atılan çöplerin 2008 yılına kadar, Kars Belediye Başkanlığı gerekli tedbirleri alınacağı ve çözüm bulacağına dair taahhütte bulunmuştur. Bu geçen zaman içinde sorumluluğunu yerine getiremedi. Mevcut durum devam etti. Bunun öncesinde söz konusu alanda çöp arıtma sistemi için gerekli çalışma başlatılmışken, 2013 yılında mahkeme çöplerin atıldığı yeri sit alanı olarak kabul edince, mevcut olan çalışmaya da devam edilememiştir. Konu hakkında Kars Belediye’si ile gerekli yazışmalar yapılmıştır. Mevcut tablodan dolayı Kars Belediyesi’ne kurumsal boyutta bir yaptırım uygulanmadı.

Necati DALLI (İl Genel Meclisi Başkanı): 2004-2005 ya da 2004-2006 tarihleriydi; çöp atılma çalışması o zamandan başlatıldı. İlçeler de dâhil olmak üzere Naif Bey zamanında izin alınıp alınmadığını bilmiyorum. İzin alınmamış ki Tarihi Koruma Kurulu inşaatı durdurdu. Bina haline geldi, tamamıyla kaldırılacak. Şu anki belediye başkanı çalışmalar yürütüyor.  Mera kanununa, çevre kanununa aykırı ve sit alanına kanununa göre de aykırı. Belediyeye paralel uyarılar ve öneriler yaptık. Karadağ ile ilgili bu durum belediye sınırları içinde kalıyor.

Kars İl Özel İdaresi Genel Sekreteri: İl Özel İdaresi olarak il merkezine karışma yetkimiz yoktur. İl merkezindeki çalışmalar bizim görev alanımıza girmez. Bizim böylesine büyük boyutta arsamız bulunmamaktadır. Bu köylerde bulunan çöpleri de bu çöp arıtma bölümüne aktarılarak bizim işimizi de kolaylaştırır.

 Kars Belediye Başkanlığı: Kars Belediye Başkanı ile konu hakkında görüşme  yapılmış.  Belediye Başkanı konu ile ilgili tarafımıza yazılı açıklama yapacağını bildirmiş ve daha sonra açıklamayı tarafımıza yollamıştır. Kars belediyesinin açıklaması aşağıdadır.

UZMAN GÖRÜŞLERİ

KARS BELEDİYESİ VAHŞİ KATI ATIK DEPOLAMA SAHASI DEĞERLENDİRME RAPORU

Çevre Mühendisi (İş güvencesi nedeni ile adının belirtilmesini istememiştir):  24.05.2016 tarihinde yapılan denetimler esnasında Kars Belediyesi Katı Atık Düzenli Depolama Sahası’na sahip olmadığı, Vahşi Katı Atık Depolama Sahası’na sahip olduğu ve çöplerin gelişi güzel atıldığı gözlemlenmiştir. Bu da çevre ve insan sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Depolama sahasının uygun olmayışı ve yerleşke arasındaki mesafenin çok yakın olması, çöplerin döküldüğü alandaki toplu konutlarda yaşayan insanlar üzerinde büyük risk  oluşturmaktadır. Aynı zamanda yetkili kurum ve kuruluşların bu konuda gerekli tedbirleri almadığı açıkça görülmektedir. Oluşan sorunların çevre ve insanlar üzerindeki etkileri dışında yer altı ve yer üstü içme su kaynaklarını, toprağı ve havayı büyük ölçüde etkilemekte, ayrıca da koku ve görüntü kirliliğine sebebiyet vermektedir. İşbu rapor vahşi katı atık depolama sahasına 100 metre mesafede iskân eden insanların sağlık sorunları şikâyeti üzerine İnsan Hakları Derneği Kars Şubesi’nin talebi üzerine yazılmıştır. Düzenli depolanmasına ilişkin usul ve esaslar ile alınacak önlemleri, ilgili Yönetmeliğin 1, 2, 6, 15‘inci maddeleri belirtmektedir.

AMAÇ

MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; atıkların düzenli depolama yöntemi ile bertaraf sürecinde;

1. Oluşabilecek sızıntı sularının ve depo gazlarının toprak, hava, yeraltı suları ve yüzeysel suların üzerindeki olumsuz etkilerinin asgari düzeye indirilerek çevre kirliliğinin önlenmesine,
2. Atıkların türüne göre uygun depo tabanı teknik tasarımlarının yapılması ve düzenli depolama tesislerinin inşa edilmesine,
3. Düzenli depolama tesislerine atık kabulü işlemlerine,
4. Düzenli depolama tesislerinin işletilmesi, kapatılması ile kapatma sonrası kontrol ve bakım süreçlerine,
5. İşletme, kapatma ve kapatma sonrası bakım süreçlerinde sera etkisi de dâhil olmak üzere çevre ve insan sağlığı açısından risk teşkil edebilecek olumsuzlukların önlenmesine,
6. Mevcut düzenli depolama tesislerinin ıslahı, kapatılması ve kapatma sonrası bakım süreçlerine

ilişkin teknik ve idari hususlar ile uyulması gereken genel kuralları belirlemektir.

KAPSAM

MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, düzenli depolama tesislerine ilişkin teknik esaslar ile atıkların düzenli depolama tesislerine kabulü ve atıkların düzenli depolanmasına ilişkin usul ve esaslar ile alınacak önlemleri, yapılacak denetimleri ve tabi olunacak sorumlulukları kapsar.

MADDE 6 – (1) Depolama tesisinden kaynaklanabilecek olumsuz etkileri asgari düzeye indirmek için tesis;

1. Koku ve tozların çevreye yayılmasını,
2. Rüzgârın etkisiyle kâğıt, naylon torba ve ince plastik gibi atıkların yayılmasını,
3. Gürültü ve trafik yoğunluğunu,
4. Kuşlar, haşerat, böcek ve diğer hayvanların alanda üremesi ve alandaki patojenleri çevreye taşımasını,
5. Havada depo gazından kaynaklanan tabakalaşma ve aerosollerin oluşumunu,
6. Yangın ihtimalini Azaltacak ve tesis çevresine etkilerini önleyecek biçimde donatılır.

YER SEÇİMİ 

MADDE 15 – (1) Düzenli depolama tesis sınırlarının yerleşim birimlerine uzaklığı I. sınıf düzenli depolama tesisleri için en az bir kilometre, II. sınıf ve III. sınıf düzenli depolama tesisleri için ise en az iki yüz elli metre olmak zorundadır.

Ayrıca, düzenli depolama tesisinin yer seçiminde;

1. Düzenli depolama tesisinin hava ulaşım güvenliğini etkileyip etkilemediği,
2. Orman alanları, ağaçlandırma alanları, yaban hayatı ve bitki örtüsünün korunması gibi özel amaçlarla koruma altına alınmış alanlara uzaklığı,
3. Bölgede bulunan yeraltı ve yüzeysel su kaynakları ve koruma havzalarının durumu, yeraltı su seviyesi ve yeraltı suyu akış yönleri,
4. Sahanın topografik, jeolojik, jeomorfolojik, jeoteknik ve hidrojeolojik durumu,
5. Taşkın, heyelan, çığ, erozyon ve yüksek deprem riski,
6. Hâkim rüzgâr yönü ve yağış durumu,
7. Doğal veya kültürel miras durumu dikkate alınır.
8. Sahada akaryakıt, gaz ve içme-kullanma suyu naklinde kullanılan boru hatları, yüksek gerilim hatları Çevresel etki değerlendirmesi sürecinin tamamlanmasını müteakip seçilen alan, ilgili planlara işlenir.

2872 sayılı Çevre Kanununun 1, 8 ve 30 ‘uncu maddeleri insan ve çevre sağlığı  üzerinde durmaktadır.

MADDE 1 – Bu Kanunun amacı; bütün vatandaşların, ortak varlığı olan çevrenin korunması, iyileştirilmesi; kırsal ve kentsel alanda arazinin ve doğal kaynakların en  uygun  şekilde kullanılması ve korunması; su, toprak ve hava kirlenmesinin önlenmesi; ülkenin bitki ve hayvan varlığı ile doğal ve tarihsel zenginliklerinin korunarak, bugünkü ve gelecek kuşakların sağlık, uygarlık ve yasam düzeyinin geliştirilmesi ve güvence altına alınması için yapılacak düzenlemeleri ve alınacak önlemleri, ekonomik ve sosyal kalkınma hedefleriyle uyumlu olarak belirli hukuki ve teknik esaslara göre düzenlemektir.

MADDE 8 – Her türlü atik ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili  yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır.

Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.

MADDE 15 –Çevreyi kirleten veya bozan bir faaliyetten zarar gören veya haberdar olan gerçek ve tüzelkişiler, idari makamlara başvurarak bu faaliyetin durdurulmasını isteyebilirler.

 

SAĞLIK UZMANI DEĞERLENDİRME VE GÖZLEM RAPORU

•  Dr. Mahmut DÜLGER – Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı
•  Dr. Kenan MURAT – Mikrobiyoloji Uzmanı

Zengin, tarihi-kültürel bir dokuya ve coğrafik özelliklere sahip serhat şehrimiz Kars, bugünlerde Merkez Karadağ Mahallesi Karadağ Çöplüğü nedeniyle birçok sağlık ve  çevre  problemleriyle  karşı karşıyadır.

Yerel yönetimler tarafından: Katı atıkların yerinde ayrıştırılması, uygun şekilde toplanması, taşınması, uygun şekilde bertaraf edilmesi uygulamaları ihmal edilmiş ve yıllardır yerel yönetimlerin beceriksizliği, merkezi otoritenin siyasal engellemeleri ve en önemlisi vatandaşlık görevini yerine getirmeyen bizlerin vurdumduymazlığı sebebiyle bugünlere gelinmiştir.

Kars şehir çöplüğüyle ilgili tarafımızca tespit edilen başlıca sorunlar:

1. Karadağ’da katı atıkların döküldüğü alan Kars merkez Karadağ mahallesinde yerleşim birimleri arasında yer almaktadır. Bu çöplük Kars-Ardahan kara yoluna yaklaşık 300-400 metre mesafede olup yerleşim alanlarının adeta içinde yer almaktadır. Hatta yer yer bazı çöplerin çevre yolu kenarına da döküldüğü tespit edilmiştir.
2. Çöplerin döküldüğü alanda insan ve hayvan sağlığı, bitki örtüsü ve su kaynakları açısından hiçbir güvenlik önleminin alınmadığı ve gelişigüzel atılan çöp yığınlarının büyük tehlike arz ettiği görülmektedir.
3. Çöp dökülen alanın tanımlanmış sınırlarının olmadığı gerek insanların ve gerek hayvanların o alana çok rahat girip çıktığı, ayrıca çocukların çöp topladığı tarafımızca tespit edilmiştir.
4. Çöp dökülen alana çok yakın sahalar aynı zamanda mera olarak kullanıldığından hayvanlarını bu alanda otlatan çobanların olduğu bu kişilerin ve hayvanlarının büyük risk  altında  olduğu  tespit edilmiştir.
5. Oluşan devasa çöp tepeleri ve yol güzergâhında gördüğümüz onlarca hayvan leşi salgın hastalıklar açısından çok büyük risk teşkil
6. Şehrimizin tüm katı atıklarını bu çöplüğe döken onlarca aracın hiçbir işleme tabi tutulmadan tekrar şehre döndükleri ve bütün şehri kont amine ettikleri görülmüştür.
7. Çöp taşıyıp dökülmesini sağlayan bazı çalışanların eldivensiz çöp karıştırdıkları tespit edilmiştir
8. Çöplükte   biriken   metan   gazının   patlama   olasılığı   da   mevcuttur. 28   Nisan    1993 tarihinde İstanbul‘un Ümraniye ilçesi Hekimbaşı çöplüğünde biriken metan gazının patlaması sonucu meydana gelen faciada 27 kişi öldü, 12 kişi kayboldu. Kaybolan 12 kişinin cesedi ise bulunamamıştır. Yakın tarihte meydana gelen bu vahim kazaların tekrarlama riski Kars şehir çöplüğü için de geçerlidir.

 Sağlık Açısından Olası Riskler

* Çöplerin hiçbir işleme tabi tutulmadan kabaca doğaya boşaltılması, hem hayvan hem insan sağlığı hem de yer altı su kaynaklarının bulaşıcı açısından büyük riskler oluşturmaktadır (Hayvanlar için şap, şarbon, bruselloz; insanlar için ishal salgınları, kist hidatit, şarbon, bruselloz, sıtma vb).

*Bu çöpler her türlü kanserojen maddeler taşımaktadır.

*Ölü hayvan leşlerinden kaynaklı olası salgın hastalıkların patlama ve bütün kenti  tehdit etme riski vardır.

*Bu çöplük martılar, sinekler, sokak hayvanları vb. vektörler için beslenme alanı  olmaktadır  ve  bu hayvanların başka alanlara göç etmesinden ve yer değiştirmesinden dolayı salgın hastalıklar İlimiz dışında başka il ve ülkeler için de tehlike teşkil etmektedir.

En önemlisi de bu kadar risk barındıran bu çöplük hakkında sağlık otoritelerinin, veterinerlerin ve halk sağlıkçılarının bilimsel araştırmalarına rastlanılmamış, olası riskler ve çözüm yolları hakkında bilimsel sonuçlar elde edilememiştir.

ÖNERİLER

Bu ciddi halk sağlığı sorununun çözülmesi için;

• Aşağıda sıraladığımız kurum ve mülki amirlerinin katılımıyla toplantı gerçekleştirmek:

Birinci derece sorumlu olan yerel yönetimler, Kafkas Üniversitesi Halk Sağlığı Bölümü, İl Sağlık Müdürlüğü, Kafkas Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi, Kars il valisi, Sivil toplum örgütleri.

• İvedilikle çöplerin dökülebileceği modern bir ayrıştırma tesisine sahip, kentten uzak yeni bir alan belirlemek,
• Çöplerin kaynağında ayrıştırılması, toplanması için eğitim verilmesi ve basın-yayın yoluyla bu davranış biçiminin yaygınlaştırılması,
• Çöplerin yerinde ayrıştırılması, toplanması ve şehir dışında transferini sağlayacak daha büyük çöp araçlarının temini,
• Çöplerin transferinde yer alan personele sertifikalı eğitim verilip denetlenmesi önerilmektedir.

Ziraat Mühendisi (İş güvencesi kaygısı ile isminin açıklanmasını istememiştir):

Kentimizin eski otogar kısmında belediyenin kullandığı çöp atıklarının (naylon poşet vb.) biriktirildiği alanda ortaya çıkan, çevre ve görüntü kirliliğinin yanında, tarımsal açıdan  zararları veya yan etkilerinden kaynaklı yararlarına dayalı teknik bir rapordur.

Eski otogar ve çevresinde özelikle rüzgârında etkisiyle atıkların tarımsal alanlara yayılması, tarımsal açıdan bitkinin havayla temasında etkili olmaktadır. Bu atıkların toprak yüzeyinde bir örtü şeklinde yoğunlaşması bitkinin büyümesinde olumsuz etki yaratmakta ve özelikle  büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık yapılan bölgemizde hayvanın besin kaynağı olan çayır meralardan istifade etmenin önüne geçmektedir. Naylon poşet gibi toprakta geç çözünen maddelerin çayır-mera da yayılması o bölgede girdi anlamında bir  zarar  teşkil  etmektedir. Ancak bu zarar ekonomik zarar eşiğini geçmemektedir.

Nisan ve Mayıs aylarında yapılan toprak işleme sürecinde bu atıkların tarla sürümü sırasında tarımsal alet ve ekipmanların iş yapabilme olanaklarını zayıflatmaktadır. Pulluk  ve  biçer- döverin çalışma esnasında atıkların ekipmanın çalışmasını engellemesi yönünde yaptığı zarar gibi. Bölgemizde hayvancılığa yönelik yapılan kaba yem üretiminde atıkların sürüm esnasında toprağa karışması ve akabinde gelen hasatla birlikte hayvan yemi olarak kullanılmasında, yemin kalitesini bozar. Buradan doğacak hastalıklar girdi olarak zarar teşkil eder. Ancak bu zarar ekonomik zarar eşiğini geçmemektedir.

Kent yaşamının, dünyanın büyük bir kısmını kapladığı günümüz dünyasında ortaya  çıkan çarpık yapılaşmanın yanında, farklı bir zeminde vücut bulan çöp ve benzeri atıkların özellikle doğada  ki çözünürlüğünün uzun soluklu  olması  bir sorun olarak  varlığını  sürdürmektedir.   Bu

yapılaşmanın doğurduğu sonuçlar özellikle kentimizde de çok bariz bir şekilde göze  çarpmaktadır.

Kars ili ve çevresinde tarımsal açıdan ürün çeşitliliği yetersizdir ve yapılan bitkisel üretimde hayvancılığa yönelik yapılmaktadır. Bu yetersizliğin ve bilinçsizliğin yanında özellikle atıkların tarımsal alanların varlığına ve üretimine dezavantajı düşünüldüğünde sorunun kaynağı bir kez daha tartışma haline getirilebilinir.

GÖZLEM, KANAAT ve SONUÇ

GÖZLEM:

1. Yaklaşık 2 km2’lik alana yayılan çöpler tepecikler halinde sıralanmıştır.
2. Çöp ile yerleşim yeri arasında çöpün yayılmasını engelleyen herhangi bir önlemin alınmadığı ve rüzgârın etkisi ile Kars Ardahan yoluna kadar yayıldığı görülmektedir.
3. Yerleşim yerine yakın olmasından dolayı gelir düzeyi düşük ailelerin ve özellikle çocukların maddi değeri olan çöpleri elleriyle topladığı görülmüştür.
4. Çok keskin bir kokunun ve yanan çöplerin dumanlarının çevreye yayıldığı görülmüştür.
5. Evsel, tıbbi, katı atıklar, inşaat atıkları, üzerinde martı ve sineklerin uçuştuğu hayvan leşlerinin açık alana dağınık bir şekilde atıldığı görülmüştür.
6. Çöpün döküldüğü alanın ortasında yer alan, Katı Düzenli Depolama ve Ayrıştırma Tesisinin gerek ödenek yetersizliği gerekse Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 29.05.2009 tarih ve 1300 sayılı kararı ile taşınmaz sit alanı olarak ilan edilmesi ve düzenli depolama ve ayrıştırma tesisinin başka bir alana taşınmasının gündeme gelmesi nedeniyle projenin tamamlanmadığı görülmüştür.
7. Yapımı yarım kalan tesis içinde maddi değeri olan çöplerin elverişsiz koşullarda ayıklanarak kamyonlara yüklendiği görülmüştür. (Belediyenin bu ayıklama işlemini belli bir ücret karşılığında ihale ettiği iddia)

KANAAT VE SONUÇ:

1. Düzenli depolama tesisi sınırlarının yerleşim birimlerine uzaklığı gözetilmediği,
2. Düzenli depolama tesisinin yer seçiminde; Orman alanları, ağaçlandırma alanları, yaban hayatı ve bitki örtüsünün korunması gibi özel amaçlarla koruma altına alınmış alanların gözetilmediği
3. Bölgede bulunan yeraltı ve yüzeysel su kaynakları ve koruma havzalarının durumu, yeraltı su seviyesi ve yeraltı suyu akış yönleri,
4. Sahanın topografik, jeolojik, jeomorfolojik, jeoteknik ve hidrojeolojik durumu; taşkın, heyelan, çığ ve erozyon riski; hâkim rüzgâr yönü ve yağış durumu; doğal veya kültürel miras durumunun dikkate alınmadığı,
5. Çevresel etki değerlendirmesinin yapılmadan çöplerin döküldüğü ve dökülmekte olduğu görülmüştür.
6. Çevre ve insan sağlığı açısından yukarıdaki uzman görüşleri ışığında ciddi riskler oluşturduğu kanaatine ve sonucuna varılmıştır.

İNSAN HAKLARI DERNEĞİ KARS ŞUBESİ