Türkiye’de 19 Ağustos 2019 tarihinde sabahın erken saatlerinde İçişleri Bakanlığı kararı ile HDP’li Diyarbakır, Mardin ve Van büyükşehir belediye eş-başkanlarının görevden alındığı ve onların yerine aynı illerin valilerinin görevlendirildiği şokunu yaşadık. Bu konuda İHD ve TİHV’in 19 Ağustos 2019 tarihli ortak açıklamasına bakılabilir.[1] Belediyelere el konulması ile eşzamanlı olarak 418 kişinin gözaltına alındığı açıklanmış olup bu gözaltı operasyonları HDP’ye dönük olarak halen devam etmektedir.
Sonradan anlaşıldı ki Diyarbakır Valiliği, 31 Mart 2019 yerel seçimlerinden [daha seçim sonuçları kesinleşmemişken] hemen bir gün sonra İçişleri Bakanlığı’na yazı yazarak kayyım atanmasını talep etmiş. Böylece İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun Anayasa ve kanuna açıkça aykırı keyfi ve siyasi bir karar aldığı ortaya çıkmıştır. Bu konuda resmi belgeye bakılabilir.[2] Bu kanunsuz ve keyfi tutumun yaygınlaşarak süreceği de anlaşılmaktadır. Zira hem görevden alma kararındaki ifadeler hem de bugün gerçekleşen muhtarların görevden alınıp yerlerine kayyım atanması kararı bunun göstergeleridir.
Diyarbakır Valiliği’nin 1 Nisan 2019 tarihli görevden alma talebinin baş kısmı
HDP MYK’sı aynı gün 3 büyükşehir belediyesine el konulması ile ilgili olarak demokratik haklarını kullanacağını açıklamış ve tüm üyeleri ile birlikte toplum kesimlerini barışçıl protesto haklarını kullanmaya davet etmiştir. Kayyum atanmasına karşı barışçıl protesto hakkını kullanan HDP’li milletvekilleri ve siyasetçilere, avukatlara, haber takibi yapan gazetecilere ve diğer toplum kesimlerine yönelik olarak işkence, kötü muamele ve onur kırıcı davranış yasağına giren polis müdahaleleri gerçekleştirilmiştir. Bu müdahale ve saldırılar halen devam etmektedir.
Aşağıda görsel kanıtlarıyla ortaya koymaya çalıştığımız ve19 Ağustos’ta başlayıp halen devam eden bu süreçte milletvekili ve siyasetçilere, avukatlara, gençlere, çocuklara yönelik ulusal ve uluslararası kanun ve sözleşmeler ile güvence altına alınmış ifade özgürlüğü, barışçıl protesto hakları ile işkence yasağı ihlal edilmiştir, edilmeye devam etmektedir. Diyarbakır, Van ve Mardin başta olmak üzere çeşitli kentlerdeki protestolarda gözaltına alınanların sayısı şu an itibariyle 1000’i aşmıştır. Bu müdahalelerde çocuklara, kadınlara, engellilere, gençlere yönelik işkence yasağı kapsamına girecek sert müdahalelerde bulunulmuştur. Diyarbakır’daki protestolarda HDP Batman Milletvekili Feleknas Uca, bacağına aldığı cop darbesi nedeniyle hastaneye kaldırıldı, HDP Batman Milletvekili Ayşe Acar Başaran’ın da kafasına aldığı cop darbesi nedeniyle bayıldığı ve tedavi altına alındığı öğrenildi. Mardin ve Diyarbakır’da gazeteciler; Ahmet Kanbal, Mehmet Şah Oruç, Rojda Aydın, Nurcan Yalçın, Halime Parlak ve Yelda Çiçek haber takibi yaptıkları sırada gözaltına alındı. Ankara’da 12 yaşında bir çocuk darp edilerek ve ters kelepçe takılarak gözaltına alınırken, Van’da bir protestocunun polis tarafından dövüldüğü kameralara yansıdı. İzmir ve İstanbul’da belediyelere el konulmasını protesto etmek amacıyla adliye önünde açıklama yapmak isteyen avukatlar engellendi ve zor kullanılarak dağıtıldı. İzmir’deki olayda 26’sı avukat 27 kişi gözaltına alındı.
HDP’lileri polis gaz, tazyikli su ve coplarla dağıtmaya çalıştı. HDP Milletvekilleri Ayşe Başaran ve Feleknas Uca da yaralanarak hastaneye kaldırıldı.
Müdahalenin video görüntüleri için: https://youtu.be/Rm540o3if7Q
https://youtu.be/gKAtp8_ERpk & https://www.dailymotion.com/video/x7gsa13
İzmir Adliyesi önünde açıklama yapmak isteyen avukatları polis döverek gözaltına aldı.
Çağlayan Adliyesi önünde basın açıklaması yapmak isteyen avukatlar polis tarafından engellendi
Polis müdahalesinin video görüntüleri için: https://youtu.be/NSCTnTX4vcE
Ankara’da 17 kişinin gözaltına alındığı protesto gösterisinde polisin 12 yaşındaki bir çocuğa müdahale anı. Çocuk daha sonra ters kelepçe takılarak gözaltına alındı.
Van’da bir kişinin bir dükkan içinde cop ve kaskla dövülerek gözaltına alması
Video görüntüleri için: https://twitter.com/iskenceraporu/status/1164220440426033152
İstanbul’da protestolara müdahale eden polis, göstericileri döverek gözaltına aldı. Polisin aynı zamanda yakın mesafeden biber gazı topu tabancaları ile ateş ettiği de görüntülendi.
Video görüntüsü için: http://www.krttv.com.tr/kadikoy-de-kayyum-eylemi-yapan-vatandaslara-polis-yakin-mesafeden-plastik-mermi-sikti-video,949.html
Türkiye’de halen 7145 sayılı kanunla valilerin OHAL’de kullanabilecekleri yetkileri 3 yıllığına uzatılmıştır. Valiler, keyfi olarak kanunda yazan bu yetkilerini sınırsızca kullanmaktadırlar. Bu bağlamda, Diyarbakır, Mardin, Van illeri başta olmak üzere pek çok kentte basın açıklamaları, oturma eylemleri de dahil olmak üzere gösterileri yasaklamışlardır. Ancak buna rağmen göstericiler saldırısız ve silahsız olarak Anayasa’nın 34. maddesi ile AİHS 11. maddesindeki haklarını kullanmak istemektedirler. Bu nedenle de polisin işkenceye varan uygulamaları ile karşılaşmaktadırlar. Bu konuda TİHV’nin açıklamasına bakılabilir.[3]
Sonuç olarak,
Türkiye’deki kayyum atamalarının derhal geri alınması ve belediye başkanlarının görevlerine iade edilmesi,
Barışçıl gösteri ve protesto hakkı üzerindeki yasaklamaların kaldırılması,
Gösterilere müdahalede işkence ve kötü muamele yasağına aykırı uygulamalara son verilmesi,
İşkence yapanların ve emri verenlerin etkili olarak soruşturulması,
Keyfi gözaltı ve tutuklamaların sona erdirilmesi
talebimizi bir kere daha dile getiriyor ve uluslararası kuruluşlara acil eylem çağrısı yapıyoruz.
İnsan Hakları Derneği
[1] https://www.ihd.org.tr/hdpli-buyuksehir-belediye-baskanlarinin-gorevden-alinmasi-ve-belediyelere-el-konulmasi-hakkinda/
https://ihd.org.tr/en/ihd-hrft-joint-statement-on-hdp-mayors-removal-from-office/
[2] http://bianet.org/bianet/insan-haklari/212067-valiligin-secimin-ertesi-gunku-yazisi-kayyuma-dayanak-yapildi
[3] https://tihv.org.tr/iskenceyi-derhal-durdurun-sorumlulari-cezalandirin/
