BATMAN M TİPİ KAPALI CEZAEVİ İNCELEME RAPORU

BATMAN M TİPİ KAPALI CEZAEVİ İNCELEME RAPORU
16 ARALIK 2010

OLAY
Cezaevinden zaman zaman alınan mektuplar ve iletilen sözlü duyumlarda cezaevinin koşulları konusunda şikâyetler dile getirilmiştir.10–17 Aralık İnsan Hakları Haftası etkinlikleri çerçevesinde yapılan çalışmalar kapsamında Batman Cumhuriyet başsavcısı Mustafa Peker’e konu iletilmiş ve cezaevi ziyareti konusunda izin talebinde bulunulmuştur. Başsavcılığın verdiği izinle 16.12.2010 Çarşamba günü 11.45 itibariyle Batman M tipi Kapalı cezaevi ziyaret edilmiştir.

AMAÇ
Cezaevindeki durumunun ve koşullarının öğrenilmesi amaçlanmıştır.

HEYETİN OLUŞUMU
Batman M Tipi kapalı cezaevi ziyaret heyeti; İnsan Hakları Derneği MYK Üyesi Nihat Ekinci, Batman Şube Başkanı Osman Künteş ve Yönetici Av. Tahir İmret’ten oluşturulmuştur.

YAPILAN GÖRÜŞMELER
Cezaevindeki durumun öğrenilmesi amacıyla yapılan ziyarette önce cezaevi Müdürü Aydın Subaşı ziyaret edilmiş ve cezaevi hakkında bilgi alınmıştır. Alınan bilgilere göre cezaevinin kapasitesi ve mevcut durumu şu şekilde tespit edilmiştir;

Cezaevi kapasitesi: 362 kişilik
Mevcut tutuklu sayısı: 326 kişi
Mevcut hükümlü sayısı: 245 kişi
Tutuklu çocuk sayısı: 14 kişi
Toplam tutuklu ve hükümlü sayısı:571 kişi
Tutuklu ve hükümlü kadın sayısı:21 kişi
Siyasi tutuklu ve hükümlü sayası: 17 kişi
Annesi ile kalan çocuk sayısı:5 Çocuk
Cezaevi personel sayısı: 150 Personel
Revir ve doktor durumu:
Revir mevcut olup haftada iki gün doktor bulundurulmaktadır.
Kütüphane bulunmamaktadır.
Yemekler koğuşlarda dağıtılmaktadır.
50 kişilik bir konferans salonu mevcuttur.(Sosyal etkinlikler için)
Telefon görüşmesi yapılmakta olup Mektuplar dağıtılmaktadır.
Kantinde gazete bulundurulduğu ifade edilmiştir.
Açık görüş için fiziki mekân yetersiz olup koridorlarda görüşme sağlanabilmektedir.

TUTUKLU VE HÜKÜMLÜLERİN İFADE ETTİKLERİ SIKINTILAR
Cezaevi Müdürü ile yapılan görüşmelerden sonra Adli siyasi ve kadın koğuşları ziyaret edilmeye başlanmış olup tutuklu ve hükümlülerin dilek ve şikâyetleri dinlenmiştir. Ziyaret sırasında PKK’lı mahpusların kaldıkları dört koğuş, Hizbullah davası mahpusların kaldıkları bir koğuş, adli mahpusların kaldıkları üç koğuş ve kadın mahpusların kaldıkları biri siyasi biri adli olmak üzere iki koğuş ziyaret edilmiştir.

Ziyaret sırasında başta koğuş temsilcileri olmak üzere koğuşta bulunan mahpusların görüşleri alınmıştır. Görüşme sırasında mahpusların bir bölümü görüş açıklarken genelde temsilcilerin yaptıkları izahatların yeterli olacağı belirtilmiştir.

Görüşmede adları bizde kayıtlı olan ve ilgili ve yetkili kişi veya makamların istemesi durumunda açıklayacağımız (adlarını kodlandırdığımız) mahpuslardan görüşler alınmıştır.(O.C, F, Ş.B,T.K,M.Ç, İ.A,R.Ö,M.B, M.Ş. Ç,A). Özel durumu olanların durum ve talepleri isimleri açımlanarak belirtilmiştir.

Yapılan görüşmelerde genel olarak dile getirilen sıkıntıları şu şekilde toparlamak mümkündür.

1 – Hasta sevkleri ile ilgili sıkıntılar;
İdareni belirttiğini aksine tutuklu ve hükümlü mahpuslarla yapılan görüşmelerde; hastalananlardan ya da hastalık şikâyetleri olanların revire çıkarılma, revirden sevklerinin yapılması, ilaçlarının temini, sevkleri yapılanların uzman doktora sevk edilmesi ve uzman doktora sevk edilen hastaların doktor tarafından gereği gibi muayene edilmesi ve tetkiklerinin yapılması konusunda sıkıntıların olduğu müşahade edilmiştir.

Bu durum mahpuslar tarafından kısaca şu şekillerde dile getirilmiştir.

* Hastanelere yapılan sevkler bir iki ay gecikmeden sonra ancak gerçekleştirilebilmektedir.
*Doktora gidişte hastaların hastalıklarını doktora iletmeleri konusunda sıkıntılar yaşanmaktadır. Hastaların şikâyetlerini anlatmaları rehberler tarafından engellenmektedir.
* Doktora gidildiğinde doktorların detaylı muayene yapmadığı belirtilmektedir
* Doktorların tutuklu ve hükümlülere farklı yaklaşıyor
* Doktor tarafından yazılan ilaçlar geç veriliyor. (Örneğin astım hastası olan Murat Sezgin ilaçlarını on gün sonra alabildiğini belirtiyor)
* Diş doktoruna çıkma konusunda sıkıntı yaşanıyor.(22 aydır dişi olmayan M.Nuri Kaya diş doktoruna çıkamamış)
* Çok acil durumlarda 112 aranıyor. Hastanı ölüm riskinin olduğu durumlarda ancak 112 acil çağrılıyor.
* Tutuklu Fahrettin Tekin 45 günden beri sevk beklediğini belirtiyor.

2- Mahpusların fiziki koşullar konusundaki sıkıntıları;
Tutuklu ve hükümlü mahpuslarla yapılan görüşmede cezaevinin kapasitesinin iki katı kadar dolu olmasını yarattığı mekân darlığının yanında yatma yeri, yatak, Battaniye ve nevresim temini, temizlik koşulları, yemek yeme yeri, ısınma, spor alanı ve havalandırma konularında da sıkıntıların mevcut olduğu dile getirilmiş ve gözlemlenmiştir.

Cezaevinde toplu yemek yeme alanı bulunmadığından yemekler koğuşlara dağıtılmakta ve koğuşlardaki dar fiziki alanda yemeklerin yenmesi mümkün olabilmektedir.

Keza cezaevi kapasitesini üzerinde bir doluluk oranına sahip olduğu halde mahpusların banyo ve benzeri temizlik ihtiyaçlarını gidermeleri için yeterli oranda sıcak su verilmediği banyo için verilen sürenin yetersiz olduğu belirtilmiştir ve belirlenmiştir.

Kaloriferlerin yeterli oranda yakılmaması ve erken söndürülmesi nedeniyle koğuşlarda kalan mahpuslar üşümekte olup elektrik paraları kendilerinden tahsil edildiği halde elektrik sobası, petek ve benzeri ısınma araçlarına müsaade edilmemektedir. Bu durum çocukların anneleri ile kaldığı koğuşlarda da gözlemlenmiştir.

Mahpusların yatacak yer olarak ranza aralarını kullanmak zorunda kaldıkları, evden veya dışardan nevresim ve Battaniye gibi ihtiyaçlarının sağlanmasına izin verilmediği, bu ihtiyaçların cezaevi yönetimi tarafından karşılanmadığı ve kantinden alınmaya yönlendirildikleri belirlenmiştir. Maddi durumu uygun olmayan mahpusların bu tür ihtiyaçlarının diğer mahpuslar tarafından karşılandığı belirtilmiştir.

Mahpusların bu konu ile ilgili şikâyetleri şu şekilde özetlenmiştir;

* Banyo için haftada iki kez üçer saat sıcak su verilmektedir. Ancak koğuşların kalabalığı nedeniyle bu süre banyo yapmaya yeterli gelmemektedir.
* Kaloriferler yeterli çalışmamakta ve ısı ortalamanın altına düşmektedir.
* Koğuşlarda tüketilen elektrik parasının tutuklu ve hükümlülerden alınmaktadır.
* Koğuşlarda kırılan ya da bozulan kapı kolu, pencere ve benzeri malzemelerin parasının tutuklu ve hükümlülerden alınmaktadır.
* Koğuşlar kapasitenin çok üzerinde doluluğa sahiptir örneğin C-1 koğuşunda 48 tutuklu ve hükümlü bulunurken yatak sayısı 20’dir.
* Tuvalet sayılarının yetersiz olduğu belirtiliyor.
*Tutuklananlara nevresim, battaniye verilmiyor evden getirmelerine müsaade edilmiyor kantinden almaları zorunlu hale getiriliyor. Bu da sıkıntılara neden oluyor.
* Kantinde biten malzemeler zamanında temin edilmiyor

3- Mahpusların görüşmeler, mahkeme sevki ve sosyal konulardaki sıkıntıları;
Mahpuslarla yapılan görüşmelerde sosyal etkinliklere katılım, ziyaretçilerle yapılan açık ve kapalı görüşmeler, Mahkemeye sevklerin yapılması, Nakiller sırasındaki uygulamalar ve Mahkeme bekleme yerlerindeki uygulamalar konusunda sıkıntıların mevcut olduğu belirlenmiştir.

Bu çerçevede bayan mahpusların diğer mahpuslarla görüştürülmediği ve iletişim olanağı sağlanmadığı belirtilmiştir.

Cezaevinde az sayıda düzenlenen sosyal etkinliklere yönetmelikteki gerekçeler gösterilerek on kişiden fazla mahpus alınmadığı için bir araya gelme koşulları oluşmamakta ve bu konuda sıkıntılar çekilmektedir. Aynı koğuşta 48 kişi birlikte kalabildiği halde (C-1 koğuşu) sosyal etkinliğe güvenlik gerekçe gösterilerek onar kişilik gruplar götürülmeye çalışılmaktadır.

Yasal olarak sohbet için on saatlik bir süre tanınmışken uygulamada 6 saat sohbet imkânı sağlandığı belirtilmiştir.

Keza mahkeme sevkleri sırasında mahpuslar kelepçelenmekte yol boyunca kelepçeler açılmamakta, mahkeme bekleme yerleri dar havasız olduğu halde hücre gibi yerlerde mahpuslar dar ortamlarda kelepçeli olarak bekletilmekte ve tuvalet ihtiyacı için bile kelepçelerin açılmadığı belirtilmektedir. Bu durum mahpuslar için fiziki eziyet ve işkenceye dönüştürülmektedir.

Mahpusların görüş süreleri yetersiz kalmakta olup aileleri dışında görüşmek istedikleri üç ismin daha sonra değiştirilmesi istenmesi durumunda yönetmelik ve genelgeler gösterilerek bu isimlerin değiştirilmesi konusunda zorluklar çıkarıldığı belirtilmiştir.

Mahpuslardan özel durumu olanların koşullarının değiştirilmesi konusunda sıkıntılar belirlenmiştir. Örneğin Bayan mahpus Elfa ülker’in gerçek yaşı ile kimlikteki yaşı arasında büyük bir fark olmasına rağmen gerçek yaşının tespiti konusunda gerekli işlemlerin yapılması olanakları kısıtlandığından yasal olanaklardan faydalanması olanaksızlaşıyor.

Yine Müebbet cezası almış olan mahpus Fikret Bayram felçli olduğundan sıkıntı yaşamaktadır. Tuvalet ve banyo gibi mekânların girişleri tekerlekli sandalye ile girişe müsait olmadığından hem mahpus hem de ona yardım etmek durumunda olan arkadaşları sıkıntı yaşamaktadırlar.

Belirtilen konularda mahpusların görüşleri şöyle özetlenmiştir;

* Bayan tutsakların izolasyonu söz konusu olup diğer hükümlü ve tutuklularla görüşmelerine izin verilmediği belirtilmiştir.
* Sosyal etkinlikler yapılamıyor yapılanlara da on kişilik katılım zorunluluğundan dolayı (yönetmelik hükmü) aynı koğuşta kalan mahpusların bile birlikte etkinliğe katılmalarına izin verilmediğinden diğer mahpuslar da katılım göstermemektedir. Koğuşta 25 kişi kalındığı halde sosyal etkinliklere 10 kişiden fazla kişi götürülmüyor.
* Sohbetler için verilmesi gereken süre on saat olması gerekirken tutuklu ve hükümlüler 6 saat faydalanıyorlar
* Mahkemelere gidiş ve gelişlerde kelepçeler açılmıyor. Tuvalet ihtiyaçları dâhil diğer ihtiyaçlar için de kelepçeler açılmamaktadır. Bu konuda farklı uygulamalar mevcuttur. Bazı yerlerden getirilen tutuklu ve hükümlülerin kelepçelerinin açıldığı belirtilmektedir.
* Duruşma için hükümlü ve tutukluların tutuldukları alanlar yetersiz kalmaktadır
* Açık görüş sürelerinin yeterli olmadığı
* Görüşme için aile dışında verilen üç ismin değiştirilmesi konusunda sıkıntılar çekilmektedir
* Mahkemeye çıkışların geç gerçekleştirildiği belirtiliyor
* Hükümlü Fikret Bayram müebbet hapis cezası ile cezalandırılmış olup felçlidir. Cezaevinin fiziki mekân yapısı tuvalet ve banyoya gitmesine müsait değil ve sıkıntı çekiyor.
* Bayan tutuklu Elfa Ülker (Şırnak-Uludere) 70 yaşında olmasına rağmen kimlikte 47 yaşında göründüğü için cezaevinde tutulmaktadır. Gerçek yaş tespiti için doktora götürülmemektedir.
* Adli bayan koğuşunda mutfak tezgâhı ve kapı kollarının kırık olduğu kalanların maddi imkânsızlık nedeniyle onarımı yapamadıkları dile getirilmiştir.
* Adli bayan mahpuslarla kalan çocukların üşüdükleri ve soba talebinin karşılanmadığı belirtilmiştir.

SONUÇ VE DÜŞÜNCELER
Heyetimiz 16.12.2010 Perşembe günü 11.45 ile 16.30 saatleri içerisinde yapmış olduğu görüşmeler sonucunda aşağıda sıraladığımız konularda sıkıntıların mevcut olduğu kanaatine varmıştır.

1- Cezaevi kapasitesinin iki katı kadar tutuklu ve hükümlü ile doldurulmuş bulunduğundan fiziki mekân yetersizliğinden kaynaklı olarak yatma, oturma ve havalandırma konularında yetersizlikler yaşanmaktadır.

2- Tutuklu ve hükümlülerin doktora çıkma, sevk edilenlerin sevklerinin zamanında sağlanması konularında sıkıntılar yaşanmaktadır. Cezaevi idaresi konunun jandarmanın programının uygunluğunu bağlamakta ise de doktora sevk sürelerinin çok uzun sürmesi bu konuda yeterli duyarlılığın gösterilmediği kanaati uyandırmıştır.

3- Cezaevi reviri için yeterli sayı ve sürede doktor bulundurulması konusunda sıkıntı mevcuttur.

3- Engelli tutuklu ve hükümlüler için binanın fiziki yapısı yetersizdir. Hasta mahpusların temel ihtiyaçlarını (Tuvalet, banyo, temizlik vb.)giderme olanakları mevcut değildir.

4- Isınma konusunda problemler mevcuttur. Cezaevi idaresi belirlenen süreler içerisinde kaloriferlerin yakıldığını belirtmiş ise de gerek yapılan gözlemlemede gerekse mahpusların açıklamalarından yeterli oranda ısınmanın sağlanmadığı bunun da kaloriferlerin yeterli süre ve ısıda yakılmamasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Yaz aylarında da soğutma konusunda sıkıntı çekildiği ifade edilmiştir.

5- Cezaevi yönetmeliği ve yayımlanan genelgelerde alınan sıkı tedbirler mahpusların cezaevi koşullarında bile sıkıntılara maruz kalmasına neden olmaktadır. Çözüm önerileri ve sıkıntıların giderilmesi talepleri yönetmelik ve genelgeler gerekçe gösterilerek yerine getirilmemektedir.(Örnek ebeveynleri ile kalan çocukların ısınma ihtiyacı için elektrik sobası temini konusunda getirilen sıkıntı)