Bugün Dünya Çocuk Günü

Eğitim Şurasının yapıldığı geçen haftada basın ve yayın kuruluşlarına yansıyan görüş ve değerlendirmeler, İHD’nin evrensel bir hak olan eğitim hakkının (özellikle de çocuğun eğitim hakkının) evrensel ölçütlerini Dünya Çocuk Günü olması sebebiyle de kamuoyuna açıklama ihtiyacı içerisine koymuştur.

Eğitim Şurası’nda öne çıkan konuların hükümetin çeşitli siyasi beklentilerine göre şekillenmesi, ülkemiz çocukları ile gençlerinin ne kadar büyük bir eğitim sorunu ile karşı karşıya oldukları gerçeğini örtbas edemeyecektir.

UNESCO’nun 18. Genel Konferansında alınan 1974 tarihli uluslar arası anlayış, iş birliği ve barış ile insan hakları ve temel özgürlüklere ilişkin eğitim tavsiye kararı, eğitimi şöyle tanımlamaktadır. “Eğitim: Bireylerin ve sosyal grupların ulusal ve uluslararası toplumlar içinde ve bu toplumların da yararına olacak biçimde bilinçli olarak kişisel kapasiteleri, tutumları, davranışları ve bilgileriyle birlikte gelişmeyi öğrendikleri sürecin bütünüdür. Bu süreç herhangi bir etkinlikle sınırlanamaz.”

BM Çocuk Hakları Komitesi yorumlarına göre çocuğun eğitim hakkı

Çocuk Hakları Sözleşmesinin 28. ve 29. maddesi çerçevesinde ana hatları ile açıklanmaktadır. Eğitim hakkının genel özellikleri şöyle sıralanmaktadır.

1- Çocuğun eğitim hakkı ve bu hakkın tedricen gerçekleştirilmesi
a-Eğitim, UNESCO’nun belirlediği tanım çerçevesinde ele alınmalıdır.
b-Bu hak tedricen uygulanmalıdır. Sözleşmeyi onaylayan ülkeler eğitimin tedricen sağlanması için gerekli planları yapmak ve eldeki kaynakları olabildiğince geniş tutarak gerçekleştirmek durumundadırlar.

2- Eğitim hakkının “fırsat eşitliği temeli üzerinde” gerçekleştirilmesi
a- Kız çocuklar: gelenek ve önyargıların aşılması
b- Kırsal kesimdeki çocuklar:kırsal kesime eğitim yatırımı yapılması
c- Azınlık grupları:Azınlık kültürlerinden çocuklar, yerli halklar, çingeneler, göçmenler, mülteciler ve silahlı çatışma ortamındaki çocuklar bu kategoriye girmektedir. Bunların kendi dillerinde (ana dil) de eğitim görmesinin sağlanması gereklidir.
d- Engelli çocuklar:Bu çocukların eğitim yerine tedaviye alınması gerektiği görüşü ve uygulaması ihlal olarak değerlendirilmektedir.

Çocuk Eğitiminin özellikleri ise şunlardır.

1- İlköğretim herkes için zorunlu ve parasız olmalıdır
2- Ortaöğretim sistemlerinin genel olduğu kadar mesleki nitelikte de olmak üzere çeşitli biçimlerde geliştirilmesinin teşvik edilmesi, bunların bütün çocuklara açık olmasının sağlanması, gerekli durumlarda mali yardım yapılması ve öğretimin parasız olması gibi uygun önlemlerin alınması
3- Uygun bütün araçların kullanılarak, yükseköğretimin yetenekleri doğrultusunda herkese açık hale getirilmesi
4- Eğitim ve meslek seçimine ilişkin bilgi ve rehberliği bütün çocuklar için elde edilir hale getirilmesi
5- Okullarda düzenli biçimde devamın sağlanması ve okulu terk etme oranlarının düşürülmesi için önlem alınması
6- Okullarda uygulanan disiplinin, çocuğun insan olarak taşıdığı saygınlıkla bağdaşır biçimde ve bu sözleşmeye uygun olması

7- Eğitimde uluslar arası işbirliğin, özellikle gelişmekte olan ülkelerin gereksinmelerini dikkate alacak biçimde geliştirilmesi

 

Komite Çocuk eğitiminin hedeflerini ise şöyle belirlemiştir.
1- Eğitimin amaçlarına ilişkin uluslar arası görüş birliği: taraf ülke çekincelerinin kaldırılması (Endonezya,Türkiye,Tayland)
2- Çocuğun kişiliğinin, yeteneklerinin, zihinsel ve bedensel yeteneklerinin mümkün olduğunca geliştirilmesi
3- İnsan haklarına ve temel özgürlüklere, Birleşmiş Milletler Şartı’nda benimsenen ilkelere saygısının geliştirilmesi
4- Çocuğun ana-babasına saygısının geliştirilmesi
5- Çocuğun kültürel kimliğine, dil ve değerlerine, çocuğun yaşadığı veya geldiği menşe ülkenin ulusal değerlerine ve kendisininkinden farklı uygarlıklara saygısının geliştirilmesi
6- Çocuğu özgür bir toplumda, yaşantıyı sorumlulukla üstlenecek şekilde hazırlamak
7- Hoşgörünün geliştirilmesi
8- Cinsler arası eşitliğin öğretilmesi
9- Barış kültürünün öğretilmesi
10- Doğal çevreye saygısının geliştirilmesi
11- Eğitimin Sözleşmede belirtilen amaçlarına ve Devlet tarafından belirlenen asgari standartlara uyma koşuluyla Devlet sistemi dışında okul kurma özgürlüğünün sağlanması

BM Çocuk Hakları Komitesinin eğitim ile ilgili yukarıda belirlediği ilkelerin Türkiye’de çok azının uygulandığını maalesef belirtmek isteriz. Kendisini katsayıya odaklamış bir Milli Eğitim Bakanlığı ile akademik ve kurumsal özerklikten yoksun Üniversitelerinin bulunduğu Türkiye’nin bu alanda daha çok mesafe katetmesi gerekmektedir.

Dünya Çocuk Gününde, tüm çocuklara evrensel ölçekte eğitim hakkının tanınması için İHD olarak mücadelemizin devam edeceğini belirtmek isteriz.