Demokratik Bir Anayasa İstiyoruz

Demokratik yeni bir anayasa istiyoruz.

 

Hazırlanacak yeni anayasa, insan hakları ve özgürlüklerine dayanmalıdır. İHD, insan haklarının evrenselliğini ve bölünmezliğini savunmaktadır. Yeni Anayasa kişisel ve siyasal haklar yanında; ekonomik, sosyal ve kültürel haklar ile dayanışma haklarını da güvence altına almalıdır.

 

Yeni anayasanın hazırlanmasında, TBMM ve Hükümet yanında, üniversiteler, barolar, meslek odaları, sendikalar ve sivil toplum örgütlerinin katılımı sağlanmalı, toplumun tüm kesimlerinin uzlaşması gözetilmelidir.

 

Türkiye toplumunun çoğulcu yapısı mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. İHD, devlet-yurttaş ilişkisinin, "anayasal yurttaşlık" ilkesine uygun olarak düzenlenmesini talep etmektedir. Devlet dili yerine "resmi dil" deyimi kullanılmalıdır.

 

Demokratik bir anayasada, Milli Güvenlik Kurulu; Diyanet İşleri Başkanlığı; Askeri Yargı ve Devlet Güvenlik Mahkemesi gibi kuruluşlar ile, zorunlu din dersleri ve sıkıyönetim gibi uygulamalara kesinlikle yer verilmemelidir.

 

Yargının anayasadaki yeri yeniden düzenlenmelidir. Yargı ile ilgili hükümler, yasamadan sonra, fakat yürütme ve diğer kurumlardan önce yer almalıdır. Hukukun üstünlüğü ve yargının bağımsızlığı/tarafsızlığı ilkeleri uyarınca yargı yeniden yapılandırılmalıdır. Hakimlik mesleği ile savcılık mesleği tümüyle birbirinden ayrılmalı, savcılık kurumu avukatlık kurumu ile paralel düzenlenmelidir. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu da bu ilkeler ve anlayış doğrultusunda yeniden düzenlenmelidir.

 

Üniversiteler, idari, mali ve bilimsel yönlerden özerk kuruluşlar olmalıdır.

 

Sendika ve grev hakları anayasa ile güvence altına alınmalı, ancak lokavt anayasal bir hak olarak düzenlenmemelidir.

 

İHD'ye göre temel sorun Avrupa Birliği ile üyelik müzakerelerine başlama sorunu değil; yurttaşların insan hak ve özgürlüklerine sahip olup olamayacağı sorunudur. Bu da ancak yeni bir demokratik anayasanın yapımı ile olanaklıdır.

 

Türkiye'deki anayasal ve yasal sistemin çerçevesini yaklaşık çeyrek yüzyıldır bir darbe Anayasası olan 1982 anayasası çizmektedir. Militer, otoriter nitelikli bu anayasa ile yurttaşlarımızın özgürlüğü engellenmektedir. İHD anayasanın bir defada ve tümüyle değiştirilmesini istemektedir. Anayasanın zamana dayalı olarak, parça parça değiştirilmesi yurttaşların özgürlüklerini güvence altına almamaktadır. Gerçek bir demokratikleşme, yaşamın tüm boyutlarıyla ilgili anayasal güvenceleri gerektirir.

 

Parlamentoda temsil edilen siyasal partilerden Cumhuriyet Halk Partisi'ne de bir çağrıda bulunuyoruz: Ana muhalefet partisi CHP, anayasa değişiklikleri konusunda bir buçuk yıldır izlediği 1982 Anayasasının değişmemesi sonucunu doğuran politikalarını terk etmelidir. İktidar ve Muhalefet yeni bir demokratik anayasa yapma konusunda uzlaşmalı, toplumun tüm kesimlerinin de katılması sağlanarak, bir an önce çalışmalara başlanmalıdır.

 

A. Medeni ve siyasal haklar ve özgürlükler 1.Adil ve usulüne uygun yargılanma hakkı, 2.Ailenin/aile yaşamının dokunulmazlığı/korunması/saygı gösterilmesi, 3.Aynı suçtan dolayı iki kez sorumlu tutulmama hakkı, 4.Ayrımcılık yasağı, 5.Ayrımcılığa karşı korunma hakkı, 6.Barışçıl toplanma özgürlüğü/hakkı, 7.Bilgi kaynaklarına ulaşma ve düzeltme hakkı, 8.Bilgi ve düşünceyi araştırma, elde etme, paylaşma/yayma özgürlüğü, 9.Salt sözleşmesel yükümlülükten dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılmama (borçtan ötürü hapis olmazlık), 10.Kişinin fiziksel, zihni ve moral bütünlüğü, 11.Cezanın suçludan başkasına verilemeyeceği kuralı (cezanın kişiselliği), 12.Dilekçe hakkı, 13.Din, inanç, dini seçme/değiştirme/dile getirme/telkin etme/uygulama/yayma/yerine getirme özgürlüğü, 14.Düşünce özgürlüğü, 15.Düzeltme hakkı, 16.Evlenme-aile kurma hakkı, 17.Evlenmede, evlilik süresinde ve boşanmada kadın-erkek eşitliği, 18.Evlilik içi ve evlilik dışı çocuğun eşitliği, 19.Evlilikte çiftlerin tam ve serbest rızasının bulunması, 20.Eşlerin, çocuklarla ilişkilerinde eşit hak ve sorumlulukları olması kuralı, 21.Görüş/kanaat özgürlüğü, 22.Keyfi gözaltına alma yasağı, 23.Gözaltında tutulanın/tutuklunun bu durumun hukuka uygunluğunun gözden geçirilmesini talep hakkı, 24.Haberleşmenin dokunulmazlığı/korunması/gizliliğine saygı gösterilmesi, 25.Hukuk önünde eşitlik, 26.Etkin/(çabuk ve basit)hukuksal başvuruya hak, 27.Hukukun eşit korumasından yararlanma hakkı, 28.İfade özgürlüğü, 29.İltica etme hakkı, 30.İnsan onuru/nun dokunulmazlığı/na saygı, 31.İnsan sömürüsü ve aşağılanmasının yasaklanması, 32.Özgürlüğünden yoksun bırakılana insanca davranılması hakkı, 33.Çocuğun isim ve kaydının tutulması hakkı, 34.İşkence ve diğer kötü muamele ve ceza yasağı, 35.İşlendiği zaman düzenlenmiş bulunan cezadan daha ağır ceza verilmemesi, 36.İşlendiği zaman suç olmayan bir eylem/ihmalden sorumlu tutulmama, 37.Suçu itirafın ancak zorlama olmadığında geçerliliği, 38.Kadın-erkek eşitliği, 39.Kadınlara karşı ayrımcılığın ortadan kaldırılması, 40.Kadın ticaretinin yasaklanması, 41.Kamu hizmetine girmede eşitlik, 42.Kamu mallarından ve hizmetlerinden yararlanmada eşitlik, 43.Kanunsuz suç ve ceza olmazlığı, 44.Kimliğin korunması ve saygı gösterilmesi hakkı, 45.Hukuk önünde kişi olarak tanınma hakkı, 46.Kişi onurunun tanınması hakkı, 47.Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, 48.Konutun dokunulmazlığı/korunması/saygı gösterilmesi, 49.Kölelik yasağı, 50.Kölelik ve köle ticaretinin yasaklanması, 51.Kulluk yasağı, 52.Küçüklerin mümkün olduğunca hızlı ve küçük olma statüsüne uygun olarak özel mahkeme önünde yargılanması, 53.Küçük sanıkların yetişkinlerden ayrı tutulması kuralı, 54.Küçük suçluya yetişkinlerden ayrı muamele edilmesi kuralı, 55.Masumluk karinesi, 56.Temel medeni hakları kullanma hakkı, 57.Mülteci statüsü alma hakkı, 58.Ölüm cezasının ilga edilmesi, 59.Kaldırılmış ölüm cezasının yeniden ihdas edilmesi yasağı, 60.Ölüm cezasının infazı yasağı, 61.Hamile kadının ölüm cezasının infaz edilmesi yasağı, 62.Ölüm cezasına mahkum edilme yasağı, 63.Ölüm cezasının affına ilişkin başvuru ve/veya bu başvuru karara bağlanana kadar cezanın infaz edilmemesi, 64.Siyasi nitelikli suçtan ölüm cezası yasağı, 65.18 yaşından küçüklere ölüm cezası verilmesi yasağı, 66.70 yaşın üzerindekilere ölüm cezası verilmesi yasağı, 67.Örgütlenme özgürlüğü/hakkı, 68.Örgüte girmeye zorlanmama hakkı, 69.Örgüt üyeliğinden ayrılmaya zorlanmama hakkı, 70.Özel yaşamın dokunulmazlığı/korunması/saygı gösterilmesi, 71.Onurda ve haklarda doğumla gelen özgürlük ve eşitlik, 72.İnfaz sisteminin mahkumların rehabilitasyonuna yönelik olması, 73.Sanığın mahkum olmamışlık statüsüne bağlı ayrı muameleye tabi tutulması, 74.Sanığın mahkumlardan ayrı yerde tutulması kuralı, 75.Kamu otoritelerinin seçimle gelmesi ve parlamento önünde sorumlu olması kuralı, 76.Özgür,eşit ve gizli oyla yapılan seçimlere hak, 77.Seçme, seçilme oy verme hakkı, 78.Seyahat özgürlüğü, 79.Sınırdışı edilmeme kuralı, 80.Keyfi/hukuka aykırı sınırdışı edilmeme hakkı, 81.Sınırdışı edilme durumunun yeniden incelenmesi hakkı, 82.Sınırdışı edilme kararına karşı gerekçeler ileri sürebilme hakkı, 83.Sınırdışı edilme durumunda yetkili makamlar/kişiler önünde kendini temsil ettirme hakkı, 84.Yabancıların topluca sınır dışı edilmesi yasağı, 85.Siyasi parti kurma ve üye olma özgürlüğü, 86.Keyfi sürgün yasağı, 87.Şeref ve/veya şöhretin korunması/saygı gösterilmesi, 88.Haksız mahkumiyetten ötürü tazminata hak, 89.Hukuka aykırı olarak gözaltına alınan veya tutuklananın tazminata hakkı, 90.Ceza mahkumiyetinin yüksek mahkeme tarafından yeniden incelenmesine hak(temyiz hakkı), 91.Tıbbi ve bilimsel deneye tabi tutulmama, 92.Keyfi tutuklama yasağı, 93.Uyrukluk hakkı, 94.Çocuğun uyrukluk hakkı, 95.Doğumun gerçekleştiği devletin uyrukluğuna hak, 96.Uyrukluk değiştirme hakkı/nın yadsınmazlığı kuralı, 97.Uyrukluktan keyfi olarak yoksun bırakılmama hakkı, 98.Herhangi bir ülkeye girme özgürlüğü, 99.İstenci dışında ülkesinden çıkarılmama hakkı, 100.Kendi ülkesi dahil herhangi bir ülkeden çıkma hakkı, 101.Kendi ülkesine dönme/girme hakkı, 102.Vicdan özgürlüğü, 103.Yaşam hakkı/nın yasayla korunması, 104.Yerleşme özgürlüğü, 105.Beraat ya da mahkum olunan aynı suçtan ötürü yeniden yargılanmama ya da cezalandırılmama, 106.Kendi ülkesinin yönetimine katılma hakkı, 107.Halkın istencinin yönetim yetkisinin temeli olması kuralı, 108.Zalimane, alçaltıcı ya da mutad olmayan ceza verilmezliği kuralı, 109.Zorla/zorunlu çalışma/çalıştırma yasağı, 110.Vicdani red hakkı

 

B.Ekonomik, sosyal, kültürel haklar ve özgürlükler ile dayanışma hakları 1.Aile kurumunun korunması 2.Anne ve çocuğa özel bakım ve yardım, 3.Boşanmada çocukların korunması, 4.Ekonomik hakların uyruk olmayanlara da tanınması, 5.Ekonomik, sosyal ve kültürel hakların gerçekleşmesine hak, 6.Elverişli yaşama standartları/beslenme, barınma, giyim hakları, 7.İşsizliğe karşı korunmaya hak, 8.Konut hakkı, 9.Anne/kadın ve veya çocuğun/gencin korunmaya hakkı, 10.Mülkiyet hakkı, 11.Mülkiyet hakkından keyfi olarak yoksun bırakılmama, 12.Sağlık ve sağlığın korunması hakkı, 13.Sosyal ve güvenlik hakkı, 14.Tefecilik ve birisinin diğerini sömürmesi yasağı, 15.Tıbbi bakım ve halk sağlığının korunması hakkı, 16.Sosyal ve tıbbi yardıma hak, 17.Toplumsal refah hizmetlerinden yararlanma hakkı, 18.Tüketicinin korunması kuralı, 19.Yaşlı ve özürlülerin koruyucu önlemlere hakkı, 20.Eğitim hakkı, 21.Eğitimde fırsat eşitliği, 22.Anne-babanın çocuklarına verilecek eğitimin türünü seçme hakkı, 23.Temel ve ilk eğitimin bedava olması, 24.İlk eğitim/öğretimin zorunlu olması, 25.Mesleki eğitim ve yönlendirilme hakkı, 26.Özürlülerin mesleki eğitimi ve rehabilitasyonu, 27.Teknik ve mesleki eğitimin mümkün olması, 28.Özgür eğitim kuralı, 29.Yüksek öğrenime girmede eşitlik, 30.Akademik özgürlük, 31.Bilimsel, edebi ya da sanatsal üretimin sonucu olan çıkarların korunması, 32.Bilimsel ilerleme ve yararları paylaşma hakkı, 33.Bilimsel araştırma ve yaratıcı faaliyet özgürlüğüne saygı, 34.Kültürel yaşama katılma hakkı, 35.Sanat, bilim ve araştırma özgürlüğü, 36.Sanattan serbestçe yararlanma hakkı, 37.Adil/ve veya elverişli çalışma koşullarına hak, 38.İşçilerin bilgilendirilmesi hakkı, 39.Çalışan kadınların korunması, 40.Çalışma hakkı, 41.Sözleşme taraflarından birisinin ülkede çalışma hakkı, 42.Çalışma saatlerinin makul biçimde sınırlandırılması hakkı, 43.İşçilerin kendilerini etkileyen kararlarda kendilerine danışılması hakkı, 44.Dinlenme ve boş zamana hak, 45.İşin sona erdirilmesi için önceden bildirime hak (fesih ihbar bildirimi), 46.Serbest girilen bir iş ile geçimini temin hakkı, 47.Göçmen işçilerin ve ailelerin korunmaya ve yardıma hakkı, 48.Grev hakkı, 49.Güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarına hak, 50.İşi serbestçe seçme hakkı, 51.İşten keyfi olarak çıkartılmama hakkı, 52.İşçi ve işverenlerin örgütlenme hakkı, 53.Sendikal haklar, 54.Tatil hakkı,55.Toplu eylem hakkı(işçi-işveren), 56.Toplu pazarlık hakkı, 57.Yükselmede fırsat eşitliği, 58.Adil/ve veya elverişli ücrete hak, 59.Eşit işte eşit ücrete hak, 60.Fazla çalışma için ücretin artan oranlı olması, 61.Barış ve güvenlik hakkı, 62.Gelişebilmesi için yeterli bir çevreye hak, 63.Çevrenin korunması ve geliştirilmesi kuralı, 64.Doğal kaynaklardan yararlanma hakkı, 65.Ekonomik, sosyal ve kültürel gelişme hakkı, 66.İnsanlığın ortak mirasından eşit bir biçimde yararlanma hakkı, 67.Hak ve özgürlüklerin gerçekleştiği sosyal düzene hak, 68.Hak ve özgürlüklerin gerçekleştiği uluslararası düzene hak, 69.Azınlık hakları, 70.Anadilin öğrenim kurumlarında öğrenilmesine hak, 71.Anadilde eğitime hak, 72.Anadilin yasaklanamazlığı

*Haklar ve özgürlükler listesinin hazırlanmasında, büyük ölçüde Prof. Dr. Mehmet Semih Gemalmaz'ın, İHD için hazırladığı "Temel Belgelerde İnsan Hakları" kitabındaki listeden yararlanılmıştır.

İHD GENEL MERKEZİ