İnsan Hakları Derneği (İHD) Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu’nun hazırladığı rapor, İHD Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu’na gelen başvurular, avukatların hapishanelere yaptıkları ziyaretler, mahpusların tarafımıza yolladığı mektuplar ve mahpus-aile görüşmelerinin tarafımıza aktarılması ile derlenen bilgiler sonucunda hazırlanmıştır.
2024 yılı Temmuz-Aralık içerisinde derneğimize İç Anadolu Bölgesindeki 1 açık, 29 Kapalı olmak üzere toplam 30 Hapishaneden başvuru yapılmıştır. Bu hapis hanelerden 13’ü yabancı uyruklu mahpus olmak üzere, 230 kişi tarafından başvuru yapılmıştır. Bölge dışı 8 Hapishanelerden de 10 kişi başvuru yapmıştır.
İç Anadolu Bölge hapishanelerinde 6 ayda en az 3792 ihlal tespit edilmiştir.
SAĞLIK HAKKI
İHD’nin 20 Nisan 2022’de açıkladığı verilerine göre, hapishanelerde (en az) 651’1 ağır olmak üzere en az 1.517 hasta mahpus bulunmaktadır.
Tespit edebildiğimiz kadarıyla 2024 yılı Temmuz-Aralık Ayları arasında İç Anadolu Bölge Hapishanelerinde en az 980 sağlık hakkı ihlali meydana gelmiştir.
DİSİPLİN CEZALARI VE İNFAZ, İDARE VE GÖZLEM KURULU KARARLARI
İHD’nin belirlemelerine göre, 2024 Temmuz-Aralık Ayları içerisinde İç Anadolu Bölgesinde bulunan hapishanelerde bu başlık altında en az 408 ihlal meydana gelmiştir. Ancak, Adalet Bakanlığı’nın bu konudaki verileri paylaşmaması, hapishanelerle haberleşmenin sürekli olarak engellenmesi, haberleşmenin sıkı bir biçimde denetlenmesi, özellikle taşra hapishanelerinden haber alma konusunda yaşanan güçlükler, adli mahpusların yaşadıklarını basına, yetkili makamlara ve insan hakları örgütlerine (çoğunlukla) iletmemesi nedeniyle işkence ve kötü muameleye maruz kalan mahpus sayısının belirtilen sayının çok üzerinde olduğunu ortaya çıkarmaktadır.
DİSİPLİN CEZALARI VE İNFAZ, İDARE VE GÖZLEM KURULU KARARLARI
Hapishanelerde her türlü hak talebine ya da ihlallere karşı verilen tepkilere hapishane idareleri tutanak tutarak ve disiplin soruşturması başlatarak karşılık vermektedir. Üstelik bu uygulamalar mahpusların birbirleriyle selamlaşmaları ya da hal-hatır sormaları gibi son derece keyfi gerekçelere de dayanabiliyor. Hapishane yaşanan hak ihlallerini ve baskıları dışarıya bildirmek de disiplin soruşturmasına gerekçe olabiliyor. Disiplin soruşturmaları neticesinde mahpuslara haberleşme hakkı cezaları, hücre cezaları verilebilmektedir. Ancak daha önemlisi bu soruşturma ve cezalar bahane edilerek infazları yakılmaktadır. Zaten İnfaz Kanunu’ndan kaynaklanan haklar hapishane idarelerinin tercihlerine göre uygulanabilmektedir. Ağır hasta olan ve cezalarının son yılında olan mahpuslar, iyi hali olan mahpuslar dahi tahliye edilmemektedirler. Disiplin soruşturmaları ve cezalar nedeniyle iyi halden denetimli serbestlik hakkı zaten mahpuslara kullandırılmamaktadır. Gözlem Kurulu kararlarıyla mahpusların koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik hakları engellenmektedir. İç Anadolu Bölgesinde 14 mahpusa soruşturma açılmış, 27 mahpusa disiplin cezası verilmiş, 10 mahpusa hücre cezası verilmiş, 1 yabancı uyruklu mahpusun “iyi halli” olmadığı gerekçesiyle izin hakkı engellenmiş, 99 mahpusun İGK kararıyla koşullu salıverilme denetimli serbestlik hakları engellenmiş ve bunlardan 3’ü bihakkın tahliye süresini beklemiş ve 18 mahpusunda infazları yakılmış; 1 mahpusun hak ihlal için yaptığı başvuru gerekçe gösterilerek iyi hali kaldırılmış ve açıktan kapalıya alınmıştır. Bu başlık altında 169 hak ihlali gerçekleşmiştir.
BASKILAR, İLETİŞİM YASAKLARI, DİĞER SORUNLAR
Doğrudan kişi güvenliği hakkını ve sağlık hakkını ihlal eden uygulamalar dışında hapishane yönetimleri çok çeşitli yöntemlerle mahpuslar üzerinde baskı kurmaya çalışmakta, çeşitli hak ihlalleri yaşatılmaktadır. Bu Ailelerinden uzak hapishanelerde bulunan mahpusların sevk talepleri kabul edilmemektedir. Hapishanelerdeki bazı mahpuslar ekonomik koşullarından kaynaklı olarak dosyaları ile ilgili hukuki yardım talebinde bulunmuşlardır. Bu başlık altında en az 2082 ihlal meydana gelmiştir.
Son yıllarda hapishanelerde yaşanan hak ihlalleri raporları incelendiğinde en yoğun hak ihlali yaşanan başlıklarından birisinin de zorunlu sevkler yani sürgünler olduğu görülür. Sevk ve sürgünler sırasında çok sayıda hak ihlali yaşandığını görüyoruz. Sevkler öncesi kısa sürede mahpusların bilgilendirilmesi, kimi durumlarda hiç haber verilmeden başka gerekçelerle koğuş ve hücrelerden çıkarılarak gerçekleştirilmesi önemli bir sorundur. Sevk edildikleri halde eşyaları verilmeyen, eşyalarının bir kısmı eski hapishanede bırakılan çok sayıda mahpus bulunmaktadır. Sevk edilen mahpuslar hapishanelere girişlerde çıplak arama uygulamasına maruz bırakılmakta, kabul etmeyen mahpuslar darp ve şiddete maruz kalmaktadırlar. En az 55 mahpus kendi istekleri dışında sevk ve ailelerinden uzak yerlerde tutulmalarından kaynaklı olarak hak ihlali yaşamaktadır.
MADDİ DESTEK ve KİTAP DESTEK TALEPLERİ
İç Anadolu Bölge Hapishanelerinde tutulan 1 mahpus kitap ve belge destek talebinde bulunmuştur.
HUKUKİ DESTEK TALEPLERİ
İç Anadolu Bölge Hapishanelerinde tutulan 3 mahpus için hukuki destek ve/veya avukat ziyareti talebinde bulunulmuştur.
İç Anadolu Bölgesinde bulunan hapishanelerden eğitim hakkı engeline dair 2 başvuru alınmıştır.
İç Anadolu Bölgesinde bulunan hapishanelerden 92 mahpusun hak ihlaline uğradığına başvuru alınmıştır.
İnsan Hakları Derneği Ankara Şubesi
Hapishaneler Komisyonu
Raporun Tamamı:2024 Temmuz-Aralık 6 Aylık Rapor
