İHD, 17 Temmuz 1986 tarihinde 98 insan hakları savunucusu tarafından Türkiye’de darbe sonrası devam eden sıkıyönetim koşullarında kuruldu. İHD’nin tek ve belirli amacı “insan hak ve özgürlükleri” konusunda çalışmalar yapmaktı.
29 yılda çok şey değişti. Türkiye’de insan hakları bilinci ve kültürü ile hak arama özgürlüğünün gelişmesinde İHD’nin önemli katkıları oldu.
Bugün aramızda olmayan ve yaşamını yitiren kurucularımızı (Emil Galip Sandalcı, Gülizar Çağlayan, Didar Şensoy, Mahmut Tali Öngören, Mehmet Ali Aybar, Niyazi Ağırnaslı, İbrahim Tezan, Ahmet Tahtakılıç, Aziz Nesin, Hamdi Konur, İsmet Pekdemir, Nusret Fişek, Haldun Özen, Recep Cüre, Cahit Talas, İbrahim Açan, Jülide Gülizar,Halit Çelenk, Leman Fırtına) minnetle, şükranla anıyoruz.
İnsan Hakları mücadelesi Türkiye gibi darbe anayasasıyla yönetilen ülkelerde zordur. 29 yılın bedeli ağır olmuştur. İnsan hakları mücadelesinde öldürülen yönetici ve üyelerimizi de (Vedat Aydın, Sıddık Tan, İdris Özçelik, Kemal Kılıç, Orhan Karaağar, Cemal Akar, Şevket Epözdemir, Muhsin Melik, İkram Mikyaz, Tacettin Aşçı, Abuzer Öner, Ahmet Aydın, M. Şirin Polat, Medeni Göktepe, Şükrü Fırat, Yahya Orhan, Eyüp Gökoğlu, Cengiz Altun, Habip Kılıç, Mehmet Sincar, Metin Can, Hasan Kaya, Sedat Özevin, Sadi Özdemir, Salih Özdemir) minnet ve şükranla anıyoruz.
Bu mücadelenin her türlü olumsuzluğunu, mahpusluğunu ve hastalığını gören yüzlerce üye ve yöneticimizi sevgili Rıdvan Kızgın şahsında anmak gerekir. Rıdvan arkadaşımızı bir kez daha sevgi ile minnet ile anıyoruz.
Bu mücadelede yargı baskısına daha fazla dayanamayıp, özgürlüklerini korumak için ülke dışına çıkıp mülteci yaşamı benimseyen onlarca üye ve yöneticimizi önceki dönem Adana Şube Başkanımız Ethem Açıkalın şahsında anmak gerekir. Bu arkadaşlarımız bulundukları ülkelerde insan hakları mücadelesine devam etmektedir.
İHD, 12 Eylül sonrası sol görüşlü mahpusların annelerinin cezaevlerinde çocuklarına ve kendilerine yönelik vahşete karşı direniş geleneğini onlarla birlikte sürdürmeye çalışan bir örgüttür. Direnişçi anneler şahsında 2 Nisan 2015 tarihinde yitirdiğimiz ve İstanbul’da ebediyete uğurladığımız kurucumuz Leman Teyzeyi (Fırtına) sevgi ve minnetle anıyoruz. Cumartesi Anneleri ve Barış Annelerinin insan hakları hareketi içerisindeki direnişçi duruşlarını bir kez daha selamlıyoruz.
Yeni ve Demokratik Anayasa İhtiyacı Devam Ediyor
29 yılda Türkiye’nin geldiği nokta bir Anayasal/sistem krizidir. 12 Eylül 1980 askeri darbesini gerçekleştiren generallerden sağ kalan ikisinin yargılanıp müebbet hapis cezası almalarına rağmen, bu kişilerin yargılaması Yargıtay aşamasında sürüncemede bırakılarak ölmeleri ile davanın düşmesi hedeflenmiş ve Türkiye darbecilerini mahkum edememiştir. TBMM’nin generallerin yaptığı anayasayı mülga edip yeni ve demokratik bir anayasa yapamaması anayasal/sistem krizinin temelini oluşturmaktadır. Türk etnisitesine dayalı, Sünni-müslüman din anlayışının devletleşmiş şeklini benimseyen ideolojik-militarist ulus devleti kutsayan bir anayasa ile Türkiye’nin yoluna devam edebilmesi mümkün değildir. 7 Haziran 2015 tarihinde yapılan 25. Dönem milletvekili genel seçimlerinde yeni anayasa sözü verilmesine rağmen, hala Hükümet bile kurulamamıştır.
Kürt Sorunu Devam Ediyor
29 yılda Türkiye’nin geldiği noktada en önemli sorunu olan Kürt sorununda yeni bir aşamaya geçilmiş durumdadır. 23 Mart 1993 yılında PKK tarafından ilan edilen ilk ateşkesten bu yana 8. Ateşkesin ilan edildiği 21 Mart 2013 tarihi adeta bir milat olmuş, Abdullah Öcalan’ın 21 Mart 2013, 21 Mart 2014 ve 21 Mart 2015 tarihlerinde Diyarbakır Newroz alanında okunan tarihi çağrıları Türkiye’de Kürt sorununda barışçıl çözüm bulma konusunda geri dönülmez bir noktaya taşımıştır. 28 Şubat 2015 tarihinde İstanbul Dolmabahçe Sarayında Başbakanlık Ofisinde Devlet-Hükümet yetkilileri ile HDP İmralı Heyetinin hazır bulunduğu bir ortamda Abdullah Öcalan tarafından kaleme alındığı belirtilen Deklarasyon metninin okunması önemli bir tarihsel sürece işaret etmiştir. Ancak, bu deklarasyonda ifade edilen hususların hayata geçirilmesinde diyalogdan müzakereye geçilmesi gerekirken, bizzat Cumhurbaşkanı tarafından sürecin durdurulması önemli bir kırılma yaratmıştır. Buna rağmen çatışmasızlık devam etmiştir.7 Haziran 2015 seçim sonuçları Türkiye halkının tercihini barış sürecinden yana yaptığını göstermesi bakımından önemli olmuştur.
Otoriterlik ve Uygulamaları 7 Haziran Seçimleri ile Durdurulmuştur.
29 yılda Türkiye’de değişmeyen tek şey sistemin ve siyasal iktidarın otoriter yapısıdır. Türkiye’de çoğulculuğa, açıklığa ve katılımcılığa dayalı bir demokrasi kültürü gelişmediğinden, siyasal iktidarlar tekçi ve otoriter yapılarını muhafaza edebilmiştir. Değişim ve dönüşüm sürecinin hızlandığı günümüzde AKP iktidarı otoriter tutumunu ısrarla devam ettirmeye çalışarak Türkiye’ye çok şey kaybettirmiştir. Seçim barajının kaldırılmaması veya düşürülmemesi, siyasal partiler rejiminin demokratikleştirilmemesi, yerel yönetimlerin yetkilerinin kısıtlanıp merkezi iktidarın yetkilerinin arttırılması bunlara örnek olarak verilebilir. Bunun yanı sıra Gezi ve Kobane protestoları sürecinde de görüldüğü gibi polis devleti uygulamaları maalesef devam etmekte, kolluktan kaynaklanan infazlar sürdürülmektedir. Türkiye’de ilk defa 7 Haziran seçimleri ile Türkiye halkı otoriterliğe dur demiş ve demokrasiden yana tutum almıştır.
Cezasızlık politikası ve Kültürü Devam Ediyor.
Türkiye’de 29 yılda değişmeyen en önemli insan hakları sorunlarının başında cezasızlık politikası ve kültürü gelmektedir. İHD verilerine göre 1990 ile 2014 yılları arasında 2964 faili meçhul cinayet işlenmiş, 1991 ile 2014 yılları arasında 2194 yargısız infaz gerçekleştirilmiş, 1980 ile 2014 yılları arasında gözaltı merkezlerinde ve cezaevlerinde 1308 kişi şüpheli şekilde öldürülmüş, 1980 ile 2004 yılları arasında 940 kişi gözaltında kaybedilmiş, 1993 ile 2014 yılları arasında meydana gelen silahlı çatışmalarda 23.758 kişi (asker, polis, köy korucusu ve PKK militanı) yaşamını yitirmiş, 1993 ile 2014 yılları arasında silahlı çatışma ortamından kaynaklı olarak her iki taraftan dolayı sivillere yönelik saldırılarda 2616 kişi yaşamını yitirmiş, 2002 ile 2014 yılları arasında 330 kişi kara mayınları nedeni ile yaşamını yitirmiş, sadece 2003 ile 2014 yılları arasında 432 asker-polis şüpheli intihar vakası gerçekleşmiştir. Bunun yanı sıra TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonu’nun terör ve şiddet olayları kapsamında meydana gelen yaşam hakkı ihlal raporunda belirtilen bilançoya göre 7.918 güvenlik görevlisi, 5.557 sivil vatandaş ve 22.101 silahlı militan olmak üzere 35.576 kişinin yaşamını yitirdiği belirtilmektedir. TBMM 20. Dönem 10/25 sayılı boşaltılan köyler araştırma komisyonu raporuna göre Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 20 ilde 905 köy ve 2523 mezra olmak üzere 3428 yerleşim birimi zorla boşaltılmıştır. İçişleri Bakanlığı 378.335 kişinin yerinden edildiğini belirtmiş olmasına karşın, STK’ların raporlarında bu sayıl 1 ile 3 milyon arasında olduğu tahmin edilmektedir. İHD’nin, Eylül 2011’de kendisine yapılan müracaatları değerlendirerek oluşturduğu toplu mezar bilançosuna göre Türkiye’de 253 toplu mezarda 3.248 kişinin gömülü olduğu tahmin edilmektedir. Bu sayı her geçen ay giderek artmaktadır.
Cezasızlık politikası ile bu kadar çok insanlığa karşı işlenen suçların failleri yargı önüne çıkarılmamış, sembolik olarak yargı önüne çıkarılanların davaları ise etkili olarak yürütülmemiş, beraat kararları ile mağdurlar ve yakınları ile toplum vicdanı yaralanmıştır. Bu kadar çok suç işlenen bir ülkede cezasızlığın sürdürülmesi adalete olan güveni adeta sona erdirmiştir.
Arap Baharı Arap Kışına Dönüşmüş, Ezidi Halkına Soykırım Uygulanmıştır.
Türkiye’nin içinde bulunduğu coğrafyaya baktığımızda Arap Baharı diye tanımlanan sürecin Arap kışına döndüğü, emperyalizmin bölgeye müdahalesinin bölgede çok ciddi ağır insan hakları ihlallerine yol açtığı gerçeği ile karşı karşıyayız. Suriye de 4 yılını geride bırakan iç savaşta cihatçı örgütlerin özgürlüğü için mücadele eden halklara saldırısına tanıklık ediyoruz. El Kaide, El Nusra, IŞID gibi cihatçı örgütlerin Rojava’da Kürtlere ve diğer halklara yönelik saldırısını bir kez daha kınıyoruz. Bu örgütlerin Suriye dışından örgütlendirilip, Suriye de halkaların özgürlük mücadelesini boğma girişiminin sonuç alamayacağını tarihi Kobane Direnişi göstermiştir. Bu örgütlerin gerek Suriye’de gerekse de Irak’ta sivillere yönelik saldırıları sonucunda Irak Şengal Bölgesinde Ezidi Halkına soykırım uygulanmıştır. Bu örgütlerin ve bunları destekleyenlerin soykırım ve insanlığa karşı suçları nedeni ile uluslar arası ceza mahkemesi tarafından yargılanmasını talep ediyoruz.
Adil Yargılanma Hakkı Herkes İçin Gereklidir, Siyasal Mahpuslara Özgürlük
29 yılda Türkiye’de karşılaştığımız belki de en önemli somut gelişmelerden birisi sıkıyönetim mahkemelerinin ve DGM’lerin devamı olan özel yetkili bölge ağır ceza mahkemelerinin kapatılması olmuştur. Bu mahkemeler tarafından siyasal iktidara yönelik soruşturma ve kovuşturmaların başlaması ile birlikte siyasal iktidar nasıl bir canavar yarattığını fark etmiş ve bu canavarı tasfiye kararı almıştır. İnsan hakları savunucularının ve demokrasi güçlerinin Cumhuriyet tarihi boyunca mücadele ettiği bir konuda hangi gerekçe ile olursa olsun sonuç alınmış olmasının önemli olduğunu vurgulamak isteriz. Düşman ceza hukuku uygulayan bu mahkemelerin kapatılması yurttaşların temel hak ve özgürlüklerinin yıllarca ne kadar ihlal edildiğini bir kez daha ortaya koymuştur. Ancak bu gelişme ile beraber siyasal iktidarın yargı üzerindeki doğrudan doğruya müdahalesi (HSYK Kanunu, Yargıtay ve Danıştay Kanunları, MİT Kanunu, İnternet Kanunu gibi) Türkiye’de adalete olan güveni en alt seviyeye indirmiş, yargı alanında köklü ve kapsamlı reform yapılma ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Siyasal iktidar HSYK kararı çıkartarak yeniden özel görevli ağır ceza mahkemelerini yetkilendirerek belli kesimlere yönelik ayırımcı muameleyi sürdürmüştür. Kamuoyuna mal olmuş çeşitli davalarda görülen adil yargılama hakkı ihlalleri Türkiye’nin artık siyasal mahpuslar bakımından genel affı gündemine alması gerektiğini ortaya koymuştur. Başta Abdullah Öcalan olmak üzere tüm siyasi mahpusların özgürlüğüne kavuşması ile ilgili gerekli yasal adımların atılması gerekliliği ortaya çıkmıştır.
İnsan hakları Mücadelesi Devam Edecektir.
İHD 29 yıldır ihlalleri belgeleme, mağdurlara destek olma, cezasızlığa karşı mücadele etme ve insan hakları kavramının tanıtılması ile insan hakları kültürünün oluşmasına katkısını devam ettirecektir. Bu vesile ile İHD ve mücadelesinin süreceğini bir kez daha belirtiyor, hak ihlallerine karşı insan hakları savunucularının mücadele ve direnişinin süreceğini belirtiyoruz.
İNSAN HAKLARI DERNEĞİ
