6 Ekim 1999 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nca kabul edilerek 10 Aralık 1999 tarihinde ülkelerin onayına sunulmuş ve 22 Aralık 2000 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ek İhtiyari Protokol Türkiye Cumhuriyeti’nce 2001 yılında imzalanmış ve 2002 yılında da onaylanarak Türkiye’de yürürlüğe girmiştir.
İşbu Protokol’e Taraf Devletler,
Birleşmiş Milletler Şartı Andlaşması’nın temel insan haklarına, insanlık onuru ve insan değeri ile erkeklerin ve kadınların haklar bakımından eşitliğine olan inancını yeniden teyit ettiğini kaydederek,
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin bütün insanların onur ve hakları bakımından özgür ve eşit doğduklarını ve herkesin bu Bildirge’de yer alan tüm hak ve özgürlüklere, cinsiyete dayalı ayrım dahil olmak üzere, hiçbir ayrıma tabi tutulmaksızın sahip olduğunu ilan ettiğini kaydederek,
Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmeleri ve insan haklarına ilişkin diğer uluslararası belgelerin cinsiyete dayalı ayrımcılığı yasakladığını hatırlayarak,
Taraf Devletlerin kadınlara karşı ayrımcılığın her biçimini kınadıkları ve uygun olan tüm yollarla ve gecikmeksizin kadınlara karşı ayrımcılığın önlenmesi politikası izlemeyi kabul ettikleri Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’ni (“Sözleşme”) de anımsayarak,
Kadınların tüm insan haklarından ve temel özgürlüklerden tam ve eşit olarak yararlanmaları ve bu hak ve özgürlüklerin ihlalini önlemek için etkili önlemler alınması yolundaki kararlılıklarını yeniden teyit ederek, aşağıdaki hususlar üzerinde mutabık kalmışlardır.
Madde 1
İşbu Protokol’e Taraf bir Devlet (“Taraf Devlet”) Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Önlenmesi Komitesi’nin (“Komite”) 2. maddeye göre yapılacak başvuruları kabul ve inceleme yetkisini tanır.
Madde 2
Başvurular, Taraf Devletin yargılama yetkisi altında bulunan bireyler veya bireylerden oluşan gruplar tarafından ya da onlar adına, Sözleşme’de yer alan haklardan herhangi birinin Taraf Devlet tarafından ihlali sonucu mağdur kalındığı iddiası ile yapılabilir. Bireyler veya bireylerden oluşan gruplar adına başvuru yapılan hallerde başvuruyu yapan, onların rızası olmadan harekete geçmesinin haklı nedenlerini ortaya koymadıkça, başvuru, ilgililerin rızasıyla yapılacaktır.
Madde 3
Başvurular yazılı olarak ve başvuranın kimliği meçhul kalmayacak biçimde yapılacaktır. Başvuru Sözleşme’ye taraf olup da işbu Protokol’e taraf olmayan bir devleti ilgilendirdiği takdirde, Komite tarafından kabul edilmeyecektir.
Madde 4
1) Komite, iç hukuk yollarının işletilmesinin makul olmayan şekilde uzadığı veya etkili sonuç verme ihtimalinin zayıf olduğu durumlar dışında, mevcut tüm iç hukuk yollarının tüketildiği hususunu açıklığa kavuşturmadıkça, yapılan bir başvuruyu değerlendirmeyecektir.
2) Komite aşağıdaki hallerde başvurunun kabul edilemez olduğunu bildirecektir:
a. Aynı başvurunun, daha önce Komite tarafından veya başka bir uluslararası soruşturma veya çözüm çerçevesinde incelenmiş veya incelenmekte olması;
b. Başvurunun Sözleşme hükümlerine aykırı olması;
c. Başvurunun açıkça temelsiz veya yeterli dayanaktan yoksun olması;
d. Başvuruda bulunma hakkının kötüye kullanılması;
e. Bu Protokol’ün ilgili Taraf Devlet açısından ‘ yürürlüğe giriş tarihinden sonra da devam eden olgular hariç, başvuru konusu olan olguların Protokol’ün ilgili Taraf Devlet açısından yürürlüğe girmesinden önce gerçekleştirilmiş olması;
Madde 5
1) Başvurunun alınmasından sonraki herhangi bir zamanda ve esasa ilişkin bir karar verilmeden önce Komite, iddiaya konu olan ihlalin mağdur ya da mağdurlarını görmesi muhtemel telafisi imkansız zararları önlemek için gerekli olabilecek geçici önlemleri almayı acilen değerlendirmesini Taraf Devletten talep edebilecektir.
2) Bu maddenin 1. fıkrasındaki takdir yetkisinin Komite tarafından kullanılması başvurunun kabul edilebilirliğine ya da esasına ilişkin karar verildiği anlamına gelmeyecektir.
Madde 6
1) Başvurunun ilgili Taraf Devlete atıf yapılmaksızın Komite tarafından kabul edilemez bulunması hali dışında ve birey ya da bireylerin kimliklerinin söz konusu Taraf Devlete açıklanmasına rıza göstermeleri koşuluyla, Komite işbu Protokol çerçevesinde kendisine yapılmış her başvuruyu ilgili Taraf Devletin dikkatine gizli olarak sunacaktır.
2) Taraf Devlet kendisine tebliğ edilen başvuru hakkında aydınlatıcı açıklamaları veya beyanları ve varsa, almış olduğu düzeltici önlemleri altı ay içinde yazılı olarak Komite’ye bildirecektir.
Madde 7
1) Komite, işbu Protokol çerçevesinde yapılan ‘ başvuruları, konuya ilişkin bilgilerin ilgili taraflara ulaştırılması koşuluyla, ilgili Taraf Devlet tarafından ve bireyler veya bireylerden oluşan gruplar tarafından veya onlar adına kendisine sunulan tüm bilgiler ışığında inceleyecektir.
2) Komite işbu Protokol uyarınca yapılan , başvuruları incelerken kapalı oturumlar düzenleyecektir.
3) Başvurunun incelenmesinden sonra, Komite başvuruya ilişkin görüşlerini, varsa tavsiyeleri ile birlikte, ilgili taraflara iletecektir.
4) Taraf Devlet Komite’nin görüşlerini ve varsa tavsiyelerini gereği gibi değerlendirecek ve Komite’nin görüş ve tavsiyeleri ışığında yapmış olduğu işlemlerle ilgili bilgiler dahil olmak üzere, Komite’ye altı ay içinde yazılı bir cevap sunacaktır.
5) Komite uygun görürse Taraf Devleti, görüş ve varsa tavsiyeleri üzerine almış olabileceği önlemler hakkında, Sözleşme’nin 18. maddesi uyarınca Taraf Devletçe hazırlanan müteakip raporlardaki bilgiler de dahil olmak üzere, ilave bilgi sunmaya davet edebilir.
Madde 8
1) Komite Taraf Devletin Sözleşme’de yer alan hakları ciddi ve sistematik biçimde ihlal ettiği yönünde güvenilir bir bilgi aldığı takdirde, Taraf Devleti bu bilgiye ilişkin incelemede işbirliği yapmaya ve bu amaçla bu bilgi ile ilgili gözlemlerini sunmaya davet edecektir.
2) Komite, ilgili Taraf Devletçe sunulabilecek her türlü gözlemi ve ekinde bulunan diğer güvenilir bilgileri göz önüne alarak, üyelerinden birini ya da birden fazlasını araştırma yapmakla ve sonuçlarını kendisine acilen bildirmekle görevlendirebilir. Araştırma, gerekli ise ve Taraf Devletin rızası varsa, Taraf Devletin ülkesine bir ziyareti de içerebilir.
3) Bu tür bir araştırmanın bulgularının incelendikten sonra Komite, bu bulguları her türlü görüş ve tavsiyeleri ile birlikte ilgili Taraf Devlete iletecektir.
4) İlgili Taraf Devlet, Komite tarafından iletilen bulguların, yorumların ve tavsiyelerin alınmasından itibaren altı ay içinde kendi gözlemlerini Komite’ye sunacaktır.
5) Bu tür bir araştırma gizlilik içinde yürütülecek ve işlemlerin her aşamasında Taraf Devletin işbirliği aranacaktır.
Madde 9
1) Komite, ilgili Taraf Devleti işbu Protokol’ün 8. maddesi uyarınca yürütülen araştırma üzerine almış olduğu önlemlerin ayrıntılarını Sözleşme’nin18. maddesi çerçevesinde hazırladığı rapora eklemeye davet edebilir.
2) Komite gerektiğinde, 8. maddenin 4. fıkrasında bahsedilen altı aylık sürenin bitiminde, ilgili Taraf Devleti böyle bir araştırma üzerine aldığı önlemler hakkında bilgi vermeye davet edebilir.
Madde 10
1) Her Taraf Devlet işbu Protokol’ün imzalanması veya onaylanması ya da Protokol’e katılma aşamalarında Komite’nin 8. ve 9. maddelerde düzenlenen yetkisini tanımadığını beyan edebilir.
2) İşbu maddenin 1. fıkrası uyarınca beyanda bulunmuş olan herhangi bir Taraf Devlet bu beyanını Genel Sekreter’e bildirimde bulunmak suretiyle her zaman geri çekebilir.
Madde 11
Bir Taraf Devlet, yetkisi altında bulunan bireylerin işbu Protokol uyarınca yaptıkları ‘başvurulardan ötürü kötü muameleye veya yıldırmaya maruz kalmamalarını sağlamak için ‘ uygun olan tüm önlemleri alacaktır.
Madde 12
Komite, işbu Protokol uyarınca gerçekleştirdiği faaliyetlerin bir özetini Sözleşme’nin 21. maddesi çerçevesinde hazırlayacağı yıllık rapora ekleyecektir.
Madde 13
Her Taraf Devlet Sözleşme’nin ve işbu Protokol’ün geniş biçimde bilinmesini ve tanınmasını sağlamayı ve Komite’nin özellikle o Taraf Devleti ilgilendiren konularda oluşturduğu görüş ve tavsiyeleri hakkındaki bilgilere erişimi kolaylaştırmayı taahhüt eder.
Madde 14
Komite, işbu Protokol ile kendisine verilen işlevleri yerine getirirken izleyeceği usul kurallarını kendisi geliştirecektir.
Madde 15
1) İşbu Protokol Sözleşme’yi imzalamış, onaylamış veya Sözleşme’ye katılmış bulunan herhangi bir Devletin imzasına açıktır.
2) İşbu Protokol Sözleşme’yi onaylamış veya Sözleşme’ye katılmış bulunan herhangi bir Devletin onayına tabidir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nce saklanacaktır.
3) İşbu Protokol Sözleşme’yi onaylamış veya Sözleşme’ye katılmış herhangi bir Devletin katılımına açıktır.
4) Katılım, katılma belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne verilmesiyle yürürlüğe girecektir.
Madde 16
1) İşbu Protokol onaylama veya katılıma ilişkin onuncu belgenin Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine verildiği tarihten üç ay sonra yürürlüğe girecektir.
2) Yürürlüğe girmesinden sonra işbu Protokol’ü onaylayan veya katılan her bir Devlet için, işbu Protokol, söz konusu Devletin onay veya katılım belgesinin veriliş tarihinden üç ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 17
İşbu Protokol’e çekince konulamayacaktır.
Madde 18
1) Herhangi bir Taraf Devlet işbu Protokol’e değişiklik ve bunu Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne iletebilir. Bunun üzerine Genel Sekreter, değişiklik önerilerini bu Protokole taraf diğer Devletlere ileterek bu önerilerin incelenmesini ve oylanması amacıyla bir konferans düzenlenmesini destekleyip desteklemediklerini bildirmelerini talep eder. Taraf Devletlerden en az üçte birinin böyle bir konferansı uygun görmeleri halinde, Genel Sekreter Birleşmiş Milletler himayesinde bir konferans toplayacaktır. Konferansa katılan ve oylamada hazır bulunan Taraf Devletlerin oy çokluğuyla kabul edilen herhangi bir değişiklik, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun onayına sunulacaktır.
2) Değişiklikler, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından onaylandıktan ve işbu Protokol’e Taraf Devletlerin üçte ikisi tarafından kendi anayasal usullerine uygun olarak kabul edildikten sonra yürürlüğe girer.
3) Protokol’de yapılan değişiklikler yürür girdiğinde, onları kabul eden Taraf Devle bağlar, diğer Taraf Devletler işbu Protokol değişiklikten önceki hükümleriyle ve daha iyi kabul ettikleri değişikliklerle bağlı kalmaya de ederler.
Madde 19
1) Herhangi bir Taraf Devlet Birleşmiş Milli Genel Sekreteri’ne yapacağı yazılı bir bildiri işbu Protokol’den her zaman çekilebilir. Çekil bildirimin Genel Sekreter tarafından alınması altı ay sonra yürürlüğe girecektir.
2) Çekilme, yürürlüğe girmesinden önce madde çerçevesinde yapılmış başvurulara vı madde uyarınca başlatılmış herhangi araştırmaya işbu Protokolün hükümler uygulanmasının devamına halel getirmeyecektir.
Madde 20
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri aşağıdaki hususlarda tüm devletleri bilgilendirecektir.
a. Protokol uyarınca gerçekleştirilen imzalar, onaylar ve katılmalar,
b. İşbu Protokol’ün ve 18. madde uyarınca yapılan herhangi bir değişikliğin yürürlüğe girme tarihi,
c. 19. madde uyarınca yapılan herhangi bir çekilme işlemi,
Madde 21
1) İşbu Protokol’ün eşit derece geçerli olan Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca metinleri Birleşmiş Milletler arşivlerinde saklanacaktır.
2) Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri işbu Protokol’ün onaylı örneklerini Sözleşme’nin 25. maddesinde bahsedilen tüm Devletlere iletecektir.
