Türkiye’de seçimlerin demokratik, adil ve dürüst seçim ilkesine göre yürütülemeyeceğine dair öteden beri gelen yoğun eleştiriler bulunmaktadır. Nitekim AGİT, AK Parlamenterler Asamblesi gibi resmi olarak uluslararası bağımsız seçim gözlemciliği yapan kuruluşlar ile İHD ve ESHİD gibi ulusal düzeyde bağımsız izleme yapmak isteyen ama izin verilmeyen kuruluşların yayınladıkları raporlar bu eleştirileri haklı çıkarır niteliktedir.
16 Nisan 2017 tarihinde OHAL ortamında yapılan Referandumda YSK’nın kanuna aykırı olarak mühürsüz oy pusulası ve oy zarflarını geçerli kabul eden kararı ile ciddi bir güven sorunu ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, elbette OHAL’in devam etmesi, 298 sayılı kanunda yapılan değişiklikler 24 Haziran 2018 seçimlerinde bağımsız gözlem yapılmasını daha fazla önemli kılmıştır.
9 Şubat 2017 tarihinde çıkarılan 687 sayılı OHAL KHK’sı ile YSK’nın televizyon ve radyo üzerindeki yetkisi kaldırılmış ve böylece TV’lerin ve radyoların yanlı yayın yapması halinde cezalardan kurtulması sağlanmıştı. Bu KHK ile YSK’nın anayasal yetkisi elinden alınmıştı. Nitekim bu KHK ile 24 Haziran 2018 seçim sürecinde iktidar partisi lehine muhalefet aleyhine basın yayın alanında bir durum yaratılmıştır. Basın ve yayın kuruluşları muhalefet parti ve adaylarına daha az yer vererek halkın bilgi alma ve partilerin propaganda yapma haklarına engeller oluşturmaktadır. Zaten OHAL KHK’ları ile 170’in üzerinde basın ve yayın kuruluşu kapatılarak oldukça eşitsiz bir durum yaratılmıştı.
Erken seçim kararı alınmadan önce Hükümet tarafından 13 Mart 2018 tarihinde 7102 sayılı kanun çıkarılmıştır. Bu kanunla 298 sayılı seçimlerin temel hükümleri ve seçmen kütükleri hakkında kanunda önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikleri incelediğimizde iktidarda bulunan siyasi parti lehine sonuçlar doğuracak ve seçimlerin manipüle edilmesini sağlayacak değişiklikler olduğu anlaşılmaktadır. Ana muhalefet partisinin bu kanun değişikliklerini Anayasa Mahkemesine taşıması ve AYM’nin red kararı ise oldukça vahimdir. AYM, seçimlerin adil ve dürüst seçim ilkesine göre yürütülmesi kuralını görmezden gelmiştir.
Önceki seçimlerdeki bulgularımıza göre seçim sistemi ve YSK uygulamaları seçmen kayıtlarının oluşturulmasından seçim sonuçlarının açıklanmasını kapsayan seçim sürecinde birçok uluslararası kriteri ihlal etmektedir.
Ayrımsız, her seçmenin seçimler ile ilgili bilgiye eşit erişimi ve hiçbir baskı ve zorlama ile karşılaşmadan özgür iradesi ile oy kullanması, seçimlere katılacak tüm partiler ve adayların eşit fırsatlara sahip olması seçimlerin meşruiyeti için temel kriterdir.
16 Nisan 2017 günü yapılan referandumla değiştirildiği ilan edilen Anayasa’dan İçişleri, Adalet ve Ulaştırma bakanlarının tarafsız kişilerden atanması kuralı kaldırılmıştı. 14 Haziran 2018 günü Şanlıurfa ili Suruç ilçesinde yaşanan vahşet bu kuralın ne kadar önemli olduğunu bir kez daha ortaya koymuştur. Olayın aydınlatılması için yetkili Savcılğa yardımcı olması gereken iç işleri bakanlığının en üst görevlisi olan bakan Soylu’nun açıklamaları ve tutumu dehşet vericidir. Bir partinin militanı gibi davranan, kendisinden yana olmayan herkesi terörist olarak suçlayan bu bakana güvenilemeyeceği açıktır. Dolayısıyla seçimin güvenliğini sağlamakla görevli İçişleri Bakanlığı’nın kendisi seçim güvenliğini tehdit eden en önemli aktör pozisyonuna bürünmüştür. Bu durumu kamuoyunun dikkatine çekmek isteriz.
Bakan Soylu’nun Suruç’ta yaşanan vahşetten sonra olay yerine gitmek isteyen Diyarbakır’daki sivil toplum örgütlerini Diyarbakır çıkışına izin vermemesi ve akabinde bir televizyon kanalında bu kuruluşların tamamını hedef göstererek suçlaması suçtur. Bu konuda kuruluşlarımız Bakan hakkında gerekli suç duyurularında bugün itibariyle bulunacaklardır. Bunun dışında bu kişinin sarf ettiği sözlerle ilgili cevap verme gereği dahi duymuyoruz. Ciddiye alınmaması gereken bir parti militanının açıklamalarından ibarettir.
* * *
18 Nisan 2018 tarihinde AKP ve MHP’nin aldığı ortak karar doğrultusunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 24 Haziran 2018 tarihinde Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili erken seçimlerinin yapılacağı açıklandı. Bu kararın ardında YSK, 26 Nisan 2018 tarihinde seçim takvimini açıklayarak erken seçimlerin bu tarihte yapılmasını karara bağladı. Elinizde veriler, bu bakımdan, İHD ve TİHV verilerine göre seçim çalışmalarının resmi olarak başladığı 26 Nisan 2018 tarihinden 20 Haziran 2018 tarihine kadar gerçekleşmiş baskı ve ihlalleri içermektedir. Sözkonusu baskı ve ihlaller, mülki amirlerin keyfi engelleme kararları ile güvenlik güçlerinin müdahale ve saldırılarını içerdiği gibi sivil grupların saldırı ve engellemelerini de içermektedir.
Bu seçim dönemi boyunca meydana gelen ihlaller, açıklamamız ekindeki bilançodan görülebilir. Buradan da görüleceği gibi OHAL koşullarında aşırı güvenlik önlemi altında seçime gidildiği belirtilmesine karşın siyasi partilere ve temsilcilerine yönelik saldırılarda değişen bir şey olmamıştır. Kamu görevlileri, kamu görevlerini yerine getirmemişlerdir.
Kampanya döneminde gerçekleşen bu engelleme ve saldırılar seçim gününe ilişkin kaygılarımızı daha da artırmaktadır. Demokratik ve adil seçimler için sorumluları görevlerini yapmaya davet ediyor ve hepimizin hiçbir ayrımcılığa uğramadan, seçme ve seçilme hakkını daha etkin ve daha eşit kullanabileceğimiz demokratik seçimler için İHD ve Bağımsız Seçim izleme Platformu olarak 24 Haziran Genel Seçimleri’nde de uluslararası kriterlere uygun Bağımsız Seçim Gözlemi yapacağımızı kamuoyuna duyuruyoruz.
Tüm seçmenleri oy kullanmaya ve oylarına sahip çıkmaya davet ediyoruz. Siyasi partilerle birlikte oluşturulan seçim platformlarının oldukça kıymetli olduğunu ve bu platformların çalışmalarının güçlendirilmesinin önemli ve gerekli olduğunu belirtmek isteriz.
24 Haziran günü tüm sandık görevlilerinin ve parti müşahitlerini, sabah saat 06:00 olmadan önce sandık başlarında bulunmaya ve görevlerini yerine getirmeye davet ediyoruz. Seçmenleri de oylarının sayım ve döküm işlemini izlemeye ve sandık sonuçlarını doğru bir şekilde genel sonuçlara yansıyıp yansımadığını etkili bir şekilde takip etmeye davet ediyoruz.
24 Haziran 2018 günü İHD genel merkezi, şube ve temsilciliklerinin açık olacağını ve olası ihlallere karşı başvuru alınacağını belirtmek isteriz.
26 Nisan 2018 – 20 HAZİRAN 2018 Tarihleri Arasında Milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı Seçimi Çalışmaları Sırasında Siyasi Partilere/Üye ve Yöneticilerine Yönelik İhlaller
| Partilerin seçim bürolarına/araçlarına, adaylarına, mitinglere ve çalışanlarına yönelik baskın, saldırı, tehdit ve polis baskınları, etkinlik iptali, standa müdahale/sivillerin müdahalesi: | |
| HDP | 93 saldırı |
| İyi Parti | 12 saldırı |
| CHP | 12 saldırı |
| Saadet Partisi | 8 saldırı |
| MHP | Her hangi bir saldırı olmamıştır. |
| AKP | 2 saldırı |
| Bu baskın ve saldırılarda darp edilen ve yaralananlar | |
| Urfa/Suruç | 4 ölü [1 AKP, 3 HDP] |
| HDP | 49 darp ve yaralanma |
| İyi Parti | 24 darp ve yaralanma |
| Saadet Partisi | 2 si ağır toplam 5 darp ve yaralanma |
| CHP | 8 darp ve yaralanma |
| AKP | 3 darp ve yaralama |
| Bağımsız | İzmir Bağımsız Milletvekili Adayı Deniz Arık Binbay saldırıda darp edildi |
| Toplam | 4 ölü ile 90 darp ve yaralama |
| Seçim çalışmaları sürecinde işkence ve kötü muamele | |
| HDP | 26 |
| Saadet Partisi | 2 |
| Gözaltı ve tutuklamalar | ||
| Gözaltı | Tutuklama | |
| HDP | 361 | 13 |
| AKP | 9 | |
| MHP | 6 | 2 |
| Mahmut Konuk | 11 kez | |
| Toplam | 387 | 15 |
| Seçim çalışmaları sürecinde miting ve gösteri yasaklamaları | |
| HDP | 17 |
| CHP | 2 |
| İyi Parti | 2 |
| Genel Yasak | 5 |
İnsan Hakları Derneği
Türkiye İnsan Hakları Vakfı
Bağımsız Seçim İzleme Platformu
