Bugün 15 Kasım! 1937 yılının 15 Kasım sabahında Elazığ Buğday Meydanı’nda Seyit Rıza ve arkadaşları idam edildi. Seyit Rıza’nın şu sözleri tarihe kazındı:” Ben sizin yalan ve hilelerinizle baş edemedim, bu bana dert oldu ama ben de sizin önünüzde diz çökmedim bu da size dert olsun!”
2 Ocak 1936 tarihli resmi gazetede yayınlanan 2884 sayılı Tunceli Vilayetinin İdaresi Hakkında kanun uyarınca Dersim adı Tunceli olarak değiştirildi ve Dersim Tertelesi uygulanmaya başladı. Öte yandan Şark Islahat Planı çerçevesinde hazırlanan 1164 sayılı ve 25 Haziran 1927 tarihli Umumi Müfettişlik Kanunu uyarınca 1936 yılında Elazığ’ın da dahil edildiği 4. Umumi müfettişlik kuruldu. Bu Müfettişlik tarafından hiçbir usul ve esas yargılama güvencesi olmayan Askeri Mahkeme kuruldu. Bu mahkeme Seyit Rıza ve arkadaşlarına ölüm cezası verdi ve böylece asla affedilmeyecek cinayetler işlendi.
İdam edilenler arasında “Seyit Rıza, Resik Hüseyin (Seyit Rıza’nın oğlu), Seyit Hüseyin (Kureyşan-Seyhan aşiret reisi), Fındık Ağa (Yusufanlı Kamer Ağa’nın oğlu), Hasan Ağa (Demenan aşiret reisi Cebrail Ağa’nın oğlu), Hasan (Kureyşanlardan Ulkiye’nin oğlu) ve Ali Ağa (Mirza Ali’nin oğlu)” bulunmaktadır.
Derdim Tertelesi(Soykırımı) hakkında ilk yarı resmi özür dilemeyi dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan 23 Kasım 2011 tarihinde AK Parti il başkanları toplantısında yaptığı konuşmada dile getirmiş ancak devamını getirmemiştir. Bunun üzerine İHD olarak 24 Kasım 2011 tarihinde yaptığımız yazılı basın açıklamasında Dersim başta olmak üzere hakikat komisyonlarının kurulmasını ve bu konuda hazırladığımız kanun teklifini kamuoyu ile paylaşmıştık.(https://www.ihd.org.tr/ba20111125a/).
Dersim’le yüzleşmek Cumhuriyet tarihinin en önemli somut adımlarından birisi olacaktır. Bu konuda da en son 4 Mayıs 2021 tarihinde yazılı açıklama gerçekleştirmiştik.(https://www.ihd.org.tr/dersimle-yuzlesmek/).
Türkiye’nin geçmiş tarihinde yargılama yetkisini kullanan “merciler” çok fazla kurulmuş ve çok büyük adaletsizlikler gerçekleştirilmiştir. İstiklal Mahkemeleri, Askeri Mahkemeler, Sıkıyönetim Mahkemeleri, Devlet Güvenlik Mahkemeleri, Özel Yetkili ve Görevli Ağır Ceza Mahkemeleri gibi Anayasanın 37. maddesinde yargı yetkisi kullanacak mercilerin kurulamayacağı ve doğal yargıçlık ilkesine aykırı yargılama yapılamayacağı açıkça yer almaktadır. Hatta şimdiki Anayasada 15 Nisan 2017 tarihli referandum ile sıkıyönetim kaldırıldığı gibi askeri mahkemeler de kaldırılmıştır.
Bir kez daha belirtmeliyiz ki, İHD her zaman ve her yerde ölüm cezasına karşıdır.
Adnan Menderes’in tıpkı Seyit Rıza gibi Askeri Mahkeme tarafından ölüm cezasına çarptırılıp idam edilmesi yakın tarihin unutulmayacak olaylarından birisidir. AK Parti iktidarı Adnan Menderes ve arkadaşlarının itibarlarının iadesini sağlamış ve 01.07.2020 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 7258 sayılı kanunu çıkartmıştır. Demek ki itibar iadesi ile ilgili kanun çıkarılabilmektedir.
İHD olarak TBMM’ye ve TBMM’de grubu bulunan siyasi partilere sesleniyoruz:
1- Seyit Rıza ve arkadaşlarının itibarlarının iadesi için özel bir kanun çıkarılmalı, gerçekleştirilen hukuka aykırı yargılama tüm sonuçları ile ortadan kaldırılmalıdır.
2- Seyit Rıza ve arkadaşlarının mezar yerleri açıklanmalıdır.
3- Dersim halkından özür dilenmeli, Dersim ismi iade edilmelidir.
İnsan Hakları Derneği
